Luận án Đánh giá một số giải pháp quản lý sử dụng thuốc chống ung thư tại Bệnh viện TWQĐ 108

Nội dung tài liệu: Luận án Đánh giá một số giải pháp quản lý sử dụng thuốc chống ung thư tại Bệnh viện TWQĐ 108

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI   NGUYỄN ĐỨC TRUNG ĐÁNH GIÁ MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ SỬ DỤNG THUỐC CHỐNG UNG THƯ TẠI BỆNH VIỆN TWQĐ 108 LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC HÀ NỘI, NĂM 2019
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI   NGUYỄN ĐỨC TRUNG ĐÁNH GIÁ MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ SỬ DỤNG THUỐC CHỐNG UNG THƯ TẠI BỆNH VIỆN TWQĐ 108 LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC CHUYÊN NGÀNH: TỔ CHỨC QUẢN LÝ DƯỢC MÃ SỐ: 62720412 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Sơn Nam PGS. TS. Phạm Nguyên Sơn HÀ NỘI, NĂM 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu được sử dụng trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, được khai thác một cách khách quan, khoa học theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Nghiên cứu sinh Nguyễn Đức Trung
4. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án này tôi đã nhận được sự quan tâm, động viên của rất nhiều người từ gia đình bè bạn đến đồng nghiệp trong các cơ quan đơn vị và nhà trường. Đầu tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình tới người thầy hướng dẫn thứ nhất TS. Nguyễn Sơn Nam – chủ nhiệm khoa Dược – Bệnh viện TWQĐ 108, người đã dành thời gian và tâm huyết hướng dẫn và truyền đạt cho tôi nhiều kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Tôi xin trân trọng biết ơn thầy hướng dẫn PGS.TS. Phạm Nguyên Sơn - Phó giám đốc Bệnh viện TWQĐ 108 đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành luận án. Đồng thời, tôi cũng xin cảm ơn các cán bộ, nhân viên công tác tại khoa Dược và các cơ quan trong Bệnh viện đã giúp đỡ tôi trong thời gian thu thập số liệu. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô trong Bộ môn Quản lý và Kinh tế dược đã giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận án tiến sĩ. Tôi vô cùng biết ơn tất cả các thầy giáo, cô giáo trường Đại học Dược Hà Nội đã dạy dỗ tôi từ lúc ban đầu bước vào cổng trường Đại học. Những kiến thức quý báu trong thời gian học tập tại trường là cơ sở để tôi thực hiện các nhiệm vụ học tập, nghiên cứu và làm việc. Và cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè và những người thân đã luôn sát cánh động viên, giúp đỡ tôi trong cuộc sống và học tập! Hà Nội, ngày 06 tháng 08 năm 2019 Nghiên cứu sinh Nguyễn Đức Trung
5. MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN ....................................................................................... 3 1.1. BỆNH UNG THƯ ............................................................................................ 3 1.1.1. Khái niệm chung về ung thư ..................................................................... 3 1.1.2. Tình hình bệnh ung thư trên thế giới ........................................................ 3 1.1.3. Tình hình bệnh ung thư ở Việt Nam ......................................................... 4 1.2. CHI PHÍ Y TẾ CHO ĐIỀU TRỊ UNG THƯ .................................................. 4 1.2.1. Chi phí cho điều trị ung thư trên thế giới .................................................. 4 1.2.2. Chi phí cho điều trị ung thư ở Việt Nam ................................................... 5 1.3. THUỐC CHỐNG UNG THƯ ......................................................................... 6 1.3.1. Khái niệm và phân loại thuốc chống ung thư ........................................... 6 1.3.2. Sử dụng thuốc chống ung thư ................................................................... 7 1.3.3. Nguy cơ phơi nhiễm thuốc chống ung thư của cán bộ y tế ....................... 8 1.4. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ SỬ DỤNG THUỐC CHỐNG UNG THƯ ..... 9 1.4.1. Các bước trong quá trình sử dụng thuốc chống ung thư tại bệnh viện .... 9 1.4.2. Các giải pháp quản lý sử dụng thuốc chống ung thư tại bệnh viện ........ 10 1.5. ĐÁNH GIÁ CÁC GIẢI PHÁP CAN THIỆP TRONG QUẢN LÝ SỬ DỤNG THUỐC CHỐNG UNG THƯ ................................................................. 15 1.5.1. Đánh giá kinh tế ...................................................................................... 15 1.5.2. Đánh giá an toàn ..................................................................................... 18 1.6. GIỚI THIỆU VỀ BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG QUÂN ĐỘI 108 ............. 24 1.6.1. Bệnh viện Trung ương Quân đội 108...................................................... 24 1.6.2. Giới thiệu về khoa Dược − Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 .......... 25 1.6.3. Thực trạng hoạt động quản lý sử dụng thuốc chống ung thư tại Bệnh viện .................................................................................................................... 26 1.7. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ................................................................ 29 CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................... 31 2.1. ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU ...................... 31 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 31 2.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ........................................................... 31 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................. 31 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................. 31 2.2.2. Quy trình tiến hành nghiên cứu .............................................................. 32 2.2.3. Cỡ mẫu và chọn mẫu ............................................................................... 40 2.3. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP SỐ LIỆU ...................................................... 43 2.4. XỬ LÝ VÀ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU .............................................................. 45
6. 2.4.1. Xử lý và phân tích số liệu định lượng ..................................................... 45 2.4.2. Xử lý và phân tích số liệu định tính ........................................................ 47 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................ 48 3.1. ĐÁNH GIÁ KINH TẾ CÁC GIẢI PHÁP .................................................... 48 3.1.1. Đánh giá kinh tế của pha chế tập trung thuốc chống ung thư ............... 48 3.1.2. Lợi ích sử dụng mô-đun phần mềm chuyên dụng kê đơn thuốc CUT .... 54 3.2. ĐÁNH GIÁ VỀ AN TOÀN CỦA CÁC GIẢI PHÁP ................................... 58 3.2.1. An toàn trong pha chế tập trung thuốc CUT ........................................... 58 3.2.2. An toàn trong kê đơn thuốc CUT bằng mô-đun phần mềm chuyên dụng .................................................................................................................. 67 3.2.3. Đào tạo về thực hành an toàn trong sử dụng thuốc CUT ....................... 70 CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN ........................................................................................ 79 4.1. VỀ CỠ MẪU NGHIÊN CỨU ....................................................................... 79 4.2. VỀ CÁC GIẢI PHÁP CAN THIỆP .............................................................. 81 4.2.1. Pha chế tập trung thuốc chống ung thư .................................................. 81 4.2.2. Về việc sử dụng mô-đun phần mềm kê đơn thuốc CUT chuyên dụng .... 84 4.2.3. Đào tạo về thực hành an toàn khi sử dụng thuốc chống ung thư ........... 86 4.3. VỀ ĐÁNH GIÁ KINH TẾ CỦA CÁC GIẢI PHÁP ..................................... 88 4.3.1. Pha chế tập trung thuốc chống ung thư .................................................. 88 4.3.2. Kê đơn thuốc CUT bằng mô-đun phần mềm chuyên dụng ..................... 91 4.4. VỀ ĐÁNH GIÁ AN TOÀN CỦA CÁC GIẢI PHÁP ................................... 92 4.4.1. Pha chế tập trung thuốc chống ung thư .................................................. 92 4.4.2. Kê đơn thuốc CUT bằng mô-đun phần mềm chuyên dụng ..................... 96 4.4.3. Đào tạo về thực hành an toàn trong sử dụng thuốc CUT cho điều dưỡng ................................................................................................................ 99 4.5. ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA NGHIÊN CỨU ................................................. 106 4.5.1. Ưu điểm ................................................................................................. 106 4.5.2. Hạn chế ................................................................................................. 107 4.6. ĐỀ XUẤT HƯỚNG TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU ....................................... 108 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 109 1. KẾT LUẬN ..................................................................................................... 109 1.1. Đánh giá kinh tế ....................................................................................... 109 1.2. Đánh giá an toàn ...................................................................................... 109 2. KIẾN NGHỊ .................................................................................................... 110
7. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Tiếng nước ngoài Tiếng Việt AHRQ Agency for Healthcare Research Cơ quan nghiên cứu chăm sóc and Quality sức khỏe và chất lượng ATC Anatomical Therapeutic Chemical Cơ quan giải phẫu - Tác dụng điều trị/ dược lý - Tính chất hóa học ASHP American Society of Health- Hiệp hội Dược sĩ trong hệ thống System pharmacists y tế Mỹ B/C Benefit-Cost Lợi ích-Chi phí BHYT Bảo hiểm y tế BK Bảng kiểm BMA Bayessian Model Averaging Trung bình mô hình Bayes BN Bệnh nhân BS Bác sĩ BSC Biological Safety Cabinet Tủ an toàn sinh học CATO Computer Aide Therapy for Liệu pháp hỗ trợ máy tính cho Oncology ung thư CBYT Cán bộ y tế CCNSA Cell cycle non-specific agents Tác nhân không đặc hiệu lên chu trình tế bào CCSA Cell cycle specific agents Tác nhân đặc hiệu lên chu trình tế bào CD Communicable disease Bệnh lây nhiễm CUT Chống ung thư DALY Disability-adjusted life year Số năm sống hiệu chỉnh theo mức độ tàn tật DS Dược sĩ DSĐH Dược sĩ đại học DSTH Dược sĩ trung học ĐD Điều dưỡng ĐL Định lượng ĐT Định tính FDA Food and Drug Administsration Quản lý thuốc và thực phẩm GDP Gross domestic product Tổng sản phẩm quốc nội HCDL Hồi cứu dữ liệu HTL Hóa trị liệu
8. IARC International Agency for Research Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc on Cancer tế ICC Indice de contact cytotoxiques Chỉ số tiếp xúc thuốc độc tế bào IRR Internal rate of return Hệ số hoàn vốn nội tại ISOPP International Society of Oncology Hiệp hội những người phân liều Pharmacy Practitioners Dược ung thư quốc tế KAP Kiến thức, thái độ, hành vi KP Kinh phí MAB Monoclonal Antibody Kháng thể đơn dòng na Số lần sử dụng thuốc cho bệnh nhân của nhân viên đó trong khoảng thời gian trên NCD Non - communicable disease Bệnh không lây nhiễm nh Số giờ làm việc trongchu kỳ đó NIOSH National Institut for Occupation Viện quốc gia đảm bảo an toàn và Safety and Health sức khỏe nghề nghiệp NPV Net present value Giá trị hiện tại dòng nr Số lần thực hiện chuẩn bị thuốc cho bệnh nhân của 1 nhân viên y tế trong 1 khoảng thời gian OSHA Occupational Safety and Health Quản lý sức khoẻ và an toàn nghề Administration nghiệp PL Phụ lục PPE Personal protective equipment Thiết bị bảo vệ cá nhân PVS Phỏng vấn sâu SFPO Société Française Pharmacie Hiệp hội Dược ung thư Pháp Oncologique THAT Thực hành an toàn TKI Tyrosine kinase inhibitor Ức chế Tyrosine kinase TWQĐ Trung ương Quân đội USD United State Dollar Đô la Mỹ VNĐ Việt Nam đồng WHO World Health Organisation Tổ chức Y tế thế giới
9. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Một số thuốc CUT theo phân loại của IARC............................................ 7 Bảng 1.2. Một số nghiên cứu dạng câu hỏi khảo sát ở điều dưỡng ......................... 23 Bảng 1.3. Số bệnh nhân sử dụng thuốc từ Labo pha chế thuốc CUT tập trung ....... 27 Bảng 1.4. Trung bình số lần chuẩn bị thuốc CUT trên lượt bệnh nhân ................... 28 Bảng 1.5. Số lượng hoạt chất và BD các thuốc CUT sử dụng tại Bệnh viện ........... 28 Bảng 2.6. Thời điểm thực hiện các hoạt động nghiên cứu ...................................... 33 Bảng 2.7. Các biến số nghiên cứu .......................................................................... 35 Bảng 2.8. Đặc điểm mẫu nghiên cứu tham gia khảo sát ......................................... 40 Bảng 2.9. Đặc điểm đơn thuốc pha chế và đơn hoá trị liệu..................................... 41 Bảng 2.10. Cỡ mẫu cho các nghiên cứu ................................................................. 43 Bảng 2.11. Công thức sử dụng để tính toán các chỉ số ........................................... 46 Bảng 3.12. Giá trị tiết kiệm của thuốc CUT tại Labo giai đoạn 2011-2017 ............ 48 Bảng 3.13. Hiệu suất tiết kiệm tính theo giá trị tại Labo giai đoạn 2011-2017 ....... 48 Bảng 3.14. Số lượng và giá trị tiết kiệm theo hoạt chất tại Labo từ 2011-2017 ...... 50 Bảng 3.15. Mức khấu hao của tài sản cố định ........................................................ 52 Bảng 3.16. Cơ cấu chi phí Labo pha chế thuốc CUT qua các năm dự án ................ 53 Bảng 3.17. Chỉ số kinh tế của dự án đầu tư Labo pha chế thuốc CUT tập trung ..... 53 Bảng 3.18. So sánh trước và sau khi sử dụng mô-đun kê đơn thuốc CUT .............. 55 Bảng 3.19. So sánh pha chế thuốc CUT tại khoa lâm sàng và khoa Dược .............. 59 Bảng 3.20. Đánh giá về hoạt động pha chế tập trung thuốc chống ung thư............. 60 Bảng 3.21. Triệu chứng cấp tính điều dưỡng gặp phải khi pha chế thuốc CUT tại khoa phòng (khảo sát bộ câu hỏi phụ lục 01) .................................................. 61 Bảng 3.22. Đánh giá ảnh hưởng lâu dài gây ra bởi thuốc CUT ở dược sĩ và điều dưỡng (Kết quả khảo sát bộ câu hỏi phụ lục 01, 03) ....................................... 62 Bảng 3.23. Chỉ số ICC của điều dưỡng tại các khoa trước 2010 ............................ 63 Bảng 3.24. Chỉ số ICC ước tính của DSTH pha chế thuốc CUT ............................ 63 Bảng 3.25. Sai sót lâm sàng trên đơn hoá trị liệu ................................................... 68 Bảng 3.26. Thực hành sử dụng TTB của điều dưỡng (Phụ lục 07) ......................... 70 Bảng 3.27. Thực hành của điều dưỡng theo khảo sát bằng bộ câu hỏi .................... 71 Bảng 3.28. Nhu cầu đào tạo của điều dưỡng .......................................................... 72 Bảng 3.29. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ quy định, hướng dẫn THAT ..... 73 Bảng 3.30. Kiến thức của điều dưỡng tại khoa có sử dụng thuốc chống ung thư .... 76 Bảng 3.31. Đánh giá thay đổi về thái độ và thực hành của điều dưỡng................... 78
10. DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Tình hình mắc mới và tử vong của bệnh nhân ung thư trên thế giới ......... 3 Hình 1.2. Tỉ lệ sử dụng các phương pháp điều trị ung thư tại Bệnh viện K .............. 8 Hình 1.3. Quá trình sử dụng thuốc CUT tại bệnh viện ........................................... 10 Hình 1.4. Cơ cấu chi phí cho việc pha chế tập trung thuốc CUT tại khoa Dược ..... 16 Hình 1.5. Sơ đồ các bước thực hiện của quy trình .................................................. 26 Hình 2.6. Sơ đồ nội dung nghiên cứu ..................................................................... 32 Hình 3.7. Cơ cấu tỉ lệ giá trị thuốc thừa dư qua các năm 2011-2017 ...................... 49 Hình 3.8. Tương quan giữa số lượng và giá trị tiết kiệm của 15 hoạt chất được pha chế thường xuyên tại Labo ............................................................................. 51 Hình 3.9. Đánh giá thông tin trên đơn hoá trị liệu và phiếu pha chế ....................... 67 Hình 3.10. Mô hình lựa chọn theo BMA ................................................................ 75