Luận án Những vấn đề về quan hệ kinh tế - Tổ chức trong nền kinh tế theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng Xã hội Chủ nghĩa ở nước ta

Nội dung tài liệu: Luận án Những vấn đề về quan hệ kinh tế - Tổ chức trong nền kinh tế theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng Xã hội Chủ nghĩa ở nước ta

1. :;y, J ._! .)t .,, )' �· ·- .. · .. BO GIAO DUC VA DAO TAO' TRVONG DAI HOC KINH TE THANH PHO He'>CHI MINH NGUYEN vAN BANG r ,_ ..... , � � A A., ,.,.? , NHUNG VAN E>E VE QUAN HI; KINH TE- TO CHU'C TRONG NEN KINH TE THEO Cd CHE THI TRUONG . . , ? ,. , ' , CO Slj QUAN L Y CUA NHA NU'OC THEO E>INH HU'dNG, XA,..., HOIA CHU") NGHIA,.., . . 'l , ... d NlJdC TA HIEN NAY . ,... ,. , ,.., ,_ ,.,,., LU�N AN PHO TIEN SY KHOA HOC KINH TE ' - · Thanh pho'H6 Chi Minh - Nam 1996 ,., DP.J H(" · .\.F�-\ t�!,&, l'I�HCI\1 T�'.f7ftlb iitAI w;c. KINH 1E Tt'fV •fiN V r-r.�.. {0 ./ 1CJq
2. · n(> cHAo Dl)C v A DAo TAO TRUONG f)AfllqC KINU T� THANH PH6 H<) CHf MINH NGUYEN vAN BANG . -- ,v ft1 � � A A..1 � , NHUNG VAN E>E VE QUAN 1-11; KINH TE -TO CHO'C TRON� NEN KINH TE THEO CO CHE THI TRUONG c6 sv auAN L v cuA NHA NU'dc TI-t Eo , I'W A 1 :,.., E>INH. HU'ONG XA 1-tOI. CHU NGHIA d NlJOC.TA HIEN. NAY Chuyen ngiH1h : Kinh te'chinh tri xa h(>i chtl nghla Ma s6 : 5 .02.0 J "' ,; , ,.( - ,.( LUAN. AN PHO TIEN SY KHOA HOC. KINI-1 TE NgtWi htidng d�n khoa hqc : · ' I. PGS. PTS. TRAN TRUNG HAU . 2. PTS. NGUYEN vAN LUAN Thanh pho' IH1 Chi Minh- Nam 1996
3. CHU THICH CHU VfET TAT CHXHCN Vi�t Nam Cong hoa xa h()ichu nghia Vi�t Nam CNTB Chiinghia Ttt ban CNXH Chu nghia xa h()i CTCP Cong ty c5 ph�n CTTNHH Cong ty Tnich nhi�m huu hc,m DNNN Doanh nghi�p Nha nttoc DNTN Doanh nghi�p Tttnh an HDQT H()id6ng quan tri XNLD Xi nghi�p lien doanh XNQD Xi nghi�p qudc doanh XNSX Xi nghi�p san xua"t XN Xi nghi�p DN Doanh nghi�p · TW Trung tfdng MN Mi�n nam SXKD San xua't kinh doanh .SH Sd huu HTX H<;1p tac xa QHSX Quan h� san xufft LLSX Llfc ltt<;1ngsan xufft
4. MVCLVC ., � J\tl(j D A U ······················································································ �······································ 1 CHu'ciNG 1 :NHUNG co sd CHUNG vt KINH Tl -TO CHUC. VAl TRO CUA NO DOl VOl Sl)'PHAT TIUfN KINH Tt THEO CO cut THJ TRUONG fJ Nu'OC TA Hl:ftN NAY .............................................................................................................................................. 7 1.1 Nlu1ng each tlucc tie'p cqn quail /rf kinlr tt - tfJ clucc trong /rf l A-' A ? A-' " ltlOilg qtlllll llf sail xrmt qrm cac tl lili ' o k' y ............................................... . 7 1.1. 1.Cdch tie'p cgn crla cdc nha kinh te' chinh trj tru(Jc C. Mdc ..... 8 1. 1.2. Cdch tie/J cgn h� thffng quan h� san xu{{t va nh6m cdc quan h� kinh te'- t6 chuc crla C. Mdc va V.I. LeNin ....... .......... ............. 16 1.1.3.Cdch tie'p cgn quan h� kinh te'- t6 chuc sau LeNin ..............25 1.2. Vai tro cila cac quail hf kinh tt- tfJclucc doi vbi S{( phat trie"n nln killll tt.. ................... . ................... . ............... .......... . ...... ................... ...... 32 1.2.l.Kinh te'- t6 chile trong t6ng thi crla h� thong quan h� san xuii.l.I I I I I I ttl II tit It ItI I It It It It It I I I I I I I I I I Itt IItt It I I I I I I I I I I It It I Itt tItItt II t tItt II11 tIt t t1 t t t t ....�2 1.2.2.Kinh te'- ttl chuc trong chlnh th! phuang thuc san xua't...... 33 1.2.3. Vai tro kinh te' � td chuc trong chlnh thi hinh thdi kinh te'- xa hf)i................................................................................................. 38 1.2.4.Nh6m kinh te'- uf chile trong sf!nghiep d6i moi ifnur!c ta .. 40 1.3. S(i can t/riltpJrai Xay d(lllg Vtl pflat trie"n COC Jrinfl t/u{c kin/r t(- to., clucc thich lr(fp trong nln kinh te" theo cd cht thi tntilng co st! quail ly ciia nha nrtUc theo djllh lutUng XIICN lJ1utflc ta•....•..•.......•.•...•..•....... 43 1.3.l.Cdc log,i hinh doanh nghi�p trong nin kinhte' thj truiJng .... 43
5. 1.3.2.ST!cdn thie't phiii xay d7!ng va phat triin cat hznh thac kinh tt - td chac thich hqp trang nin kinh te' thea cd che' thi tntong co s7! qudn ly crlanha nude thea dinh hudng XHCN iJnude ta. ........... . .. 46 CHUONG 2: CAC HINH THUC TO CHUC SAN XUAT KINH DOANH TRONG NEN KINH TE'VIItT NAM QUA CAc THOI KY ••.•••...•.•.•..••....••...•••.....•.......•...•.•.........•.............. 54 2.1. St!biiu /rifn va tlutc tr(lng cria cac lrinh thiic kinh tt- td clu'ic trong fin/r VI/C cong ng/rifp Vtl tlllidllg tn(li cua nln kinh tl thifi ky trrt{/c 1989 .......................................................................................•..... 54 2.1.1. Cac hinh thac san xuat kinh daanh Cf!, thi thiJi kY trudc nam 1989 ""." """.. """""". """""""""" .... " ..... " .. " " ... " ... "." ....... ". 55 2.1.2.Danh gia th7!c trgng cua cac hinh thac sdn xuat kinh daanh Cf!, thi trang [znh VT!C cong nghi?p Vll thudng mgi cha de'n nam 1989" """ .. "............... ".... "" .................. "".""............ 66 2.2. Biiu hifll va tlll/C tr(lng cua cac hinll tlutc kinh tt- tficlute thm - kY tu niim 1989 delr nay. ...................................................................... 70 2. 2.1. Cac lagi hinh sdn xuat kinh daanh titsau nam 1989 de'n nay. 70 2.2.2. ThT!c trgng va cac van di rut ra crla cac hinh thac td chac san xutft kinh daanh titnam 1989 triJlgi day ................................ 83 CHUONG 3: PHUONG HUONG PHAT TRI�N CAC HINH THUC KINH Tf TO CHUC TRONG NEN KINH TE' NI-IlEU THANH PHAN THEO CO CHIT: THl TRUONG CO S{j QUAN LV CUA NHA.Nu'O·� Tfl.l10DfNH HUONG XHCN (jNUOC TA HIJtN NAY ... 105 3.1. Quan diim eRn quail trifl khi titn hanh Cling co' va pluit triin cac hinh tlutc kinh tt - td clute trong die'u kifn nelr kinh tt mm hifn nay. I 05 3.2. Plutmrg lut{/ng Cling cffva phat triill cac lrinh thuc kinh tt- to" clute trong fin/r VI/C san xuift cong nghifp Vtl thitdllg tn(li (/ nllflc fa lrifn nay ................. � ........................................................ !'••••••••••••••••••• 121
6. 1 ? "' MODAU 11 Ly do chon d� tai : Khoa hQc Kinh te' chinh tfi quan tam d�c bi�t de'n h� th6ng quan h� san xufft va coi d6 la d6i tu'qng din ban ciia mon hQC. Nhung nam tru'dc day' kinh te' chinh tfi t�p trung S\f chu y vao phan h� quan h� kinh te'- Xa hQi, tuc che' dQ sd huu v� tu' li�u san xufft va coi d6 la ngufin g6c d� phat tri�n cac quan h� con ngt1C1i trong san xufft, trong quan ly, trong phan ph6i, trong tieu dung. Con m<?t phan h� khac cua quan h� san xufft tuc quan h� kinh te'- t6 chuc, thl it du'QC chti y, Va coi do la d6i tu'qng nghien CUU CUa nganh khoa hQC quan ly kinh te'. Ngay nay, phqm vi nghien cuu cua Kinh te' chinh tri da duqc cl) th� h6a hdn tru'oc. N6 nghien cuu quan h� san xufft, cac ph�m tru trung gian n�m giua - quan h� san xufft va ll)'c luqng san xufft, kie'n true thu'qng tang. Phan h� quan h� kinh te'- td chltc du'qc xem la n<?i dung quan trQng cua kinh te' chinh tri phai nghien cuu. Bd1 vl cac quan h� kinh te'- t6 chuc tac d<?ng m�nh me, trl)'c tie'p de'n sl)' thl)'c hi�n v� kinh te' cua sd huu, n6 lam cho ll,l'c lu'qng san xufft va quan h� san xufft g�n b6 va tac d<?ng qua l�i vdi nhau; do d6 thuc d§'y kinh te' tang tn.tdng va phat tri�n.
7. 2 V�y quan ht% kinh te'- tcS chuc la gl ? f)6 la quan ht% giua ngu'oi va ngu'oi du'QC hlnh thanh trong qua trlnh tcS chuc Va phan cong lao d(}ng Xa hQi. Ba s6 cac nha kinh te" chinh trj cho r�ng n(}i dung cua quan ht% kinh te' - tcS chuc gfimc6: Cac hlnh thuc tcS chuc san xua"t kinh doanh phu h<;Jp voi ltfc lu'<;Jng san xua't trong n�n kinh te' tung thoi ky ; cac. m6i lien ke"t, lien doanh trong san xua't kinh doanh; cac hlnh thuc phan cong lao d(}ng trong n�n kinh te" va cac quan ht% quan ly - phap }y ttfdng ung de bao dam cho Sd hfi'u du'QC thlfc hit%n v'e kinh te". Tru'oc nam 1989, n�n kinh te' du'<;Jc quan tam tru'oc he"t la quan ht% sd huu, nh�m giai quye't va"n d� c6t loi : tu' lit%u san xua"t thu(}c v'e sd huu toan dan. Vile d6, mQi chu tru'dng, chinh sach cai each kinh te' d thoi ky nay nhtt cai tl;lO cong thu'dng nghit%p tlf ban chu nghi'a, hQp tac hoa nong nghit%p, kS hol;lchh6a t�p trung, ... d'eut�p trung cho n(}i dung c6t loi d6. Vj trf, vai tro cua quan ht% kinh te"- t6 chuc chu'a du'QC nh�n thuc d'ay du v'e m�t ly lu�n va thlfc tien. Do d6 con c6 hit%n tu'<;Jng, chua xay dtfng dung luc kjp thoi nhung quan ht% kinh te'- t6 chuc thfch h<;Jp ; trong d6, tru'oc he't phai ke de'n cac hlnh thuc tcS chuc san XUfft kinh doanh Cl,I the, hay con gQi }a CclC hlnh thuc kinh te" - t6 chuc, nhd d6 xa h(}i tac d(}ng toi sl,I' phat trien cua ltfc lu'qng san xua't, bao dam nang cao hit%u qua kinh te'- xa h(}i cua san xufft kinh doanh. Trttoc day, nhung hlnh thuc tcS chuc san xua"t nhtt h<;Jp tac xa nong nghi�p, nong tru'ong qudc doanh, lam tntong qudc doanh, xi nghi�p cong
8. 3 nghi�p qu6c doanh . v. v ., hqp tac xa mua ban, cll'a hang thu'dng nghi�p qu6c doanh du'qc hinh thanh m()t each theo y mu6n chu quan, vu'qt qua trinh d() xa h<?i h6a cho phep, do d6 cac quan h� kinh te'- xa h()i khong tranh khoi mang tinh hinh thuc. Vi v�y c6 m()t thai ky tru'oc dcSi moi, c6 nhung xi nghi�p qu6c doanh va t�p th� con kern the' so voi kinh te' ca th�. Thl!c tr�ng, tu'dng lai va tri�n VQng CUa cac XI nghi�p quo'c doanh Va t�p th� dang la Vffn de nhuc nhd'i do'i voi cac nha qmin ly kinh te' vi mo va vi mo. Tu nhung nam thu 80 da xua'thi�n them m()t each tie'p c�n khi phan tich h� thd'ngquan h� san xua't. D6 la, h� thd'ng quan h� san xua'tg8m c6 hai phan h� : quan h� kinh te' - xa h()i va quan h� kinh te'- tcS chuc . E>a c6 m()t s6 cong trlnh, tac phffm nghien cuu cac va'n de quan h� kinh te' - tcS chuc cua m()t so' tac gia nhu' PGS. PTS. Tr'an Trung H�u, GS. Tr'an Ng c Hien, PTS. Chll' Van Lam, PTS. Le Due Thuy v.v... E>a s6 cac tac gia moi chi tie'n hanh phan tich m()t each tcSng quan each phan chia h� thdng quan h� san xua't thanh hai phan h�, ca'u true ben trong cua phan h� quan h� kinh te'- tcS chuc, slf c'an thie't khach quan va tinh ca'p bach cua vi�c xay dlfng nhung quan h� kinh te' tcS chuc thich hqp. Hdn nua, trong qua trlnh dcSi moi, chung ta da cho xua't hi�n nhieu hlnh th(l'c san xua't kinh doanh moi (so voi tru'oc d6i moi) sao cho phu hqp voi cd che' thi tniong c6 slf quan ly cua nha nu'oc theo dinh huang XHC N nhu' xi nghi�p lien doanh, cong ty c6 ph'fin, congty tu'nhan, . V . V . trong linh VrfC cong nghi�p va thudng m�i. Cac hinh thuc kinh te'- tc3 chuc d6 buoc d'au c6 tac d{)ng tich CrfC ngu'QC }�j de'n m�t Sd hii'u, de'n hi�U qua san XUfft kinh doanh,
9. 4 song con nhi�u va'n d� d�t ra nhu' : hlnh thuc slm xua't kinh doanh nao la phd bie'n va t6i u'u trong giai do(;ln hic$n nay ; doanh nghic$p nha nu'dc nen bao nhieu la vua dS phil h<Jp vdi trlnh d9 xa h9i h6a san xua't va vai tro quan Iy ciia nha nu'dc, c'an da d�rtg h6a cac htnh thuc kinh te'- t6 chuc nhu' the'nao cho phil h<Jp vdi n�rt kihh te' hang h6a nhi�ti thanh phlih theo cHnh httdng XHC N .v.v ... Xufft phat tu cac va'n d� tren dang d�t ra cho khoa hQc kinh te"chinh tri, la ngu'oi dang giang dl;ly, nghien cuu mon kinh te' chinh tri Mac- Le Nin, tOi quye"t dinh chQn d� tai: "Nhii'ng va'n d� v� quan he$ Kinh te"- t6 chuc trong n�n kinh te" theo cd che' thi tru'ong c6 stf quan ly ciia Nha nude theo dinh hudng XHC N (J nude ta hic$n nay" lam d� tai lu�n an ph6 tie"n sy khoa hQc kinh te" chuyen nghanh kinh te" chinh tri XHC N, mong mu6n g6p ph'an nho vao ly lu�n va thtfc te' sinh dqng d�t ra hic$n nay. 2/ D6i tu'dngva pham vi nghien CUll. Lu�n an khong di vao nghien CUll toan bq nqi dung ca'u true ben trong cua quan he$ kinh te"- t6 chuc rna chi d� c�p de"n nh6m 1: cac hlnh thuc t6 chuc san xua't kinh doanh C\) thS ·duqc xem xet tren giac dq kinh te' ( chu khong phai ky thu�t) tuc cac hlnh thuc kinh te' - t6 chuc "trong linh vtfc cong nghic$p va thu'dngm(;li. D6 la gidi h(;ln nghien CUll ciia lu�n an. M\]C dich cua lu�n an la khai quat mqt each c6 he$ th6ng ly lu�n kinh te' chinh tri c6 lien quan de"n quan he$ kinh te'- t6 chuc, phan tich cac hlnh thuc kinh te' - t6 chuc trong n�n kinh te' nude ta trong nhii'ng nam qua, tu d6 d� xua't phudng hudng xay dtfng va phat triSn cac hlnh thuc kinh te'- t6 chuc
10. 5 trong khu vlfc c6ng nghi�p va thu'dng m�i nhAm nang cao hi�u qua ho�t d<)ng san xua't kinh doanh. 3/-Muc dich va y nghia ciia luan an. - Khai quat m<)t,cach h� thO'ttgpac Jy lu�n kinh te"chinh tri c6 lien quan de'nquan h� kinh te"- t6 cht!c. - Sii'd\lng ly lu�n d6 phan tich cac hlnh tht!c kinh te"- tcS cht!ctrong n�n kinh te"Vi�t nam (J hai thai ky tru'dc va sau nam 1986. - Btta ra phu'dng httdng de xay dlfng va phat trien cac hlnh tht!c kinh t€ - t6 chll'c trong khu vtfc c6ng nghi�p va thu'dng m�i nhAm lam cd sd ly lu�n cho cac nha quan ly kinh doanh. 4/ Phttdng phap nghien ct!u. Cd Sd ly lu�n cua lu�n an la phep bi�n cht!ng duy v�t, duy v�t lich sii', Kinh te" chfnhtri Mac- Lenin, Kinh te" h c va cac van ki�ri ciia Dang. Trang qua trlnh nghien ct!u sii' d\]ng phttdng phap phan tich - t6ng hqp, trliu tttqng hoa- C\J the, lich sii'- logich. 51 Bong gop chfnh ciia luan an. TcSngke't h� thO'ng h6a ly lu�n Kinh t€ chinh tri v� vffn d� quan h� kinh te" - t6 cht!c ; phan tfch cac hlnh tht!c san xua't kinh doanh,. cac hlnh tht!c lien ke"t va phan c6ng lao d<)ng xa h<)i trong n�n kinh te'hi�n nay ; d� xufftphu'dng hu'dng phat trien cac hlnh tht!c kinh t€ - t6 cht!c thich hqp trong di'eu ki�n cua nude ta hi�n nay.