Luận văn Giải pháp phát triển chuổi cung ứng ngành công nghiệp điện tử ở Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Giải pháp phát triển chuổi cung ứng ngành công nghiệp điện tử ở Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHUỔI CUNG ỨNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM Ngành: Kinh doanh thương mại NÔNG QUÝ ĐẠT Hà Nôi – 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHUỔI CUNG ỨNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM Ngành: Kinh doanh thương mại Mã số: 1806012019 Họ và tên học viên: Nông Quý Đạt Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Bình Hà Nôi - 2020
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Học viên Nông Quý Đạt
4. ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i DANH MỤC BẢNG BIỂU ....................................................................................... v DANH MỤC HÌNH VẼ .......................................................................................... vi DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CHỮ CÁI VIẾT TẮT ................................... vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ......................................... viii MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1.CƠ SỞ LÝ THUYẾT CHUỖI CUNG ỨNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP ĐIỆN TỬ ................................................................................................... 7 1.1. Khái niệm chuỗi cung ứng, quản trị chuỗi cung ứng ............................... 7 1.1.1. Khái niệm chuỗi cung ứng ..................................................................... 7 1.1.2. Khái niệm quản trị chuỗi cung ứng ...................................................... 8 1.2. Các hoạt động chính trong chuỗi cung ứng .............................................. 9 1.2.1. Hoạch định ............................................................................................. 9 1.2.2. Thu mua .................................................................................................. 9 1.2.3. Sản xuất ................................................................................................ 11 1.2.4. Phân phối .............................................................................................. 11 1.3. Mô hình đánh giá hoạt động chuỗi cung ứng.......................................... 12 1.4. Khái quát chung về chuỗi cung ứng ngành CNĐT ............................... 15 1.4.1. Đặc điểm chuỗi cung ứng ngành CNĐT ............................................. 15 1.4.2. Các thành phần chính tham gia chuỗi cung ứng ngành CNĐT ....... 17 1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng ngành CNĐT ................ 19 1.5. Kinh nghiệm xây dựng giải pháp phát triển chuỗi cung ứng ngành công nghiệp điện tử trong khu vực ............................................................................. 21 1.5.1. Thu hút FDI .......................................................................................... 21
5. iii 1.5.2. Phát triển công nghiệp hỗ trợ, khu công nghiệp ................................ 23 1.5.3. Liên kết trong sản xuất và nâng cấp công nghệ sản xuất .................. 24 1.5.4. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ......................................... 24 CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG CHUỖI CUNG ỨNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM ........................................................................................ 26 2.1. Môi trường kinh tế xã hội Việt Nam ........................................................ 26 2.1.1. Môi trường kinh tế Việt Nam ............................................................... 26 2.1.2. Môi trường xã hội Việt Nam ................................................................ 35 2.2. Giới thiệu ngành công nghiệp điện tử Việt Nam .................................... 39 2.2.1. Quá trình phát triển ngành công nghiệp điện tử Việt Nam ............... 39 2.2.2. Các hình thức sản xuất điện tử tại Việt Nam ...................................... 39 2.2.3. Số lượng doanh nghiệp ngành điện tử ................................................ 41 2.2.4. Sản lượng các mặt hàng điện tử .......................................................... 43 2.2.5. Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng điện tử Việt Nam....................... 44 2.2.6. Chính sách ưu đãi phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử ...... 45 2.2.7. Chính sách ưu đãi thuế cho CNHT và CNHT ngành điện tử ........... 46 2.3. Ngành công nghiệp điện tử Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu ngành công nghiệp điện tử ................................................................................. 48 2.3.1. Chuỗi cung ứng toàn cầu ngành điện tử ............................................ 48 2.3.2. Ngành CNĐT Việt Nam trong trong chuỗi cung ứng toàn cầu ngành công nghiệp điện tử .......................................................................................... 50 2.4. Đánh giá hoạt động ngành công nghiệp điện tử Việt Nam .................... 52 2.4.1. Thu mua ................................................................................................ 52 2.4.2. Sản xuất ................................................................................................ 53 2.4.3. Phân phối .............................................................................................. 56
6. iv CHƯƠNG 3.ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHUỖI CUNG ỨNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM ........................................... 60 3.1. Định hướng phát triển ngành ................................................................... 60 3.1.1. Định hướng phát triển ngành CNHT .................................................. 60 3.1.2. Kế hoạch hành động phát triển ngành công nghiệp điện tử tầm nhìn 2030 ........................................................................................................... 60 3.2. Phân tích SWOT chuỗi cung ứng ngành công nghiệp điện tử Việt Nam . ..................................................................................................................... 62 3.3. Giải pháp cụ thể ......................................................................................... 63 3.3.1. Phát huy lợi thế cạnh tranh ................................................................. 63 3.3.2. Tăng cường thu hút vốn đầu tư có trọng điểm ................................... 64 3.3.3. Chú trọng đầu tư lĩnh vực nghiên cứu và phát triển R&D ................ 66 3.3.4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua phát triển giáo dục .. ........................................................................................................... 67 3.3.5. Xây dựng các khu công nghiệp, công nghệ cao chuyên ngành điện tử ........................................................................................................... 68 3.3.6. Xây dựng các chính sách khuyến khích phát triển CNHT ................ 68 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 70 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 73 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 75
7. v DANH MỤC BẢNG BIỂU Biểu đồ 3.1: Tốc độ tăng trưởng GDP thực tế của Việt Nam so với khu vực và thế giới............................................................................................................................. 26 Biểu đồ 3.2: Cơ cấu kinh tế Việt Nam qua các năm ................................................. 27 Biểu đồ 3.3: Tỷ trọng khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản trong cơ cấu kinh tế một số nước trong khu vực năm 2019 .............................................................................. 28 Biểu đồ 3.4: Cơ cấu vốn FDI đăng ký lũy kế đến hết tháng 12/2019 ....................... 29 Biểu đồ 3.5: Chỉ số sản xuất công nghiệp so với năm trước ..................................... 31 Biểu đồ 3.6: Cán cân thương mại hàng hóa của Việt Nam qua các năm .................. 32 Biểu đồ 3.7: Các thị trường hàng hóa xuất khẩu chính của Việt Nam năm 2019 .... 33 Biểu đồ 3.8: Các nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu trên 10 tỷ đô la .................... 34 Biểu đồ 3.9: Tỷ trọng xuất khẩu của một số mặt hàng chủ lực năm 2019................ 34 Biểu đồ 3.10: Dân số Việt Nam giai đoạn 2010-2020 .............................................. 35 Biểu đồ 3.11: Cơ cấu dân số Việt Nam phân theo nhóm tuổi, dự báo đến 2020 ...... 36 Biểu đồ 3.12: Tỷ lệ người dân Việt Nam sử dụng điện thoại di động và điện thoại thông minh năm 2017 ................................................................................................ 37 Biểu đồ 3.13: Mức lương trung bình của lao động trong ngành chế biến, chế tạo năm 2018 (USD/tháng) ..................................................................................................... 38 Biểu đồ 3.14: Sản lượng điện thoại di động của Việt Nam qua các năm ................. 43 Biểu đồ 3.15: Sản lượng Ti vi lắp ráp của Việt Nam qua các năm ........................... 43 Biểu đồ 3.16: Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng điện tử chính của Việt Nam ...... 44 Biểu đồ 3.17: Kim ngạch nhập khẩu mặt hàng bộ phận, linh kiện điện tử sang một số quốc gia (tỷ USD) ..................................................................................................... 53 Biểu đồ 3.18: Quốc gia trụ sở của các doanh nghiệp điện tử tại Việt Nam năm 2018 ................................................................................................................................... 55 Biểu đồ 3.19: Ty trọng một số sản phẩm điện tử cuối cùng xuất khẩu chính năm 2019 (%) ............................................................................................................................. 55 Biểu đồ 3.20: Tỷ trọng của doanh nghiệp FDI trong tổng kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng điện tử chính ......................................................................................... 57 Biểu đồ 3.21: Kim ngạch xuất khẩu mặt hàng điện tử cuối cùng sang một số quốc gia ................................................................................................................................... 58
8. vi DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2.1: Cấu trúc chuỗi cung ứng hàng hóa điển hình ............................................. 8 Hình 2.2: Quy trình thu mua cơ bản ......................................................................... 10 Hình 2.3: Chuỗi sản xuất ngành công nghiệp điện tử ............................................... 15 Hình 2.4: Đường “smiling” thể hiện giá trị gia tăng trong chuỗi cung ứng toàn cầu ngành điện tử ............................................................................................................. 16 Hình 2.5: Mô hình chuỗi giá trị toàn cầu ngành điện tử “3C” .................................. 17 Hình 3.1: Tháp cơ cấu lao động ngành điện tử Việt Nam năm 2017 ....................... 39 Hình 3.2: Tỷ trọng sản lượng sản phẩm điện tử của một số quốc gia năm 2018...... 48 Hình 3.3: Sơ đồ chuỗi cung ứng toàn cầu ngành công nghiệp điện tử ..................... 49 Hình 3.4: Sự tham gia của Việt Nam trong mô hình chuỗi giá trị toàn cầu ngành điện tử “3C” ...................................................................................................................... 51
9. vii DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CHỮ CÁI VIẾT TẮT Ký hiệu Nguyên nghĩa ASEAN Hiệp hội các nước Đông Nam Á CNĐT Công nghiệp điện tử CNHT Công nghiệp hỗ trợ DNNVV Doanh nghiệp vừa và nhỏ ECM Công ty gia công, lắp ráp điện tử GSO Tổng cục thống kê IC Bảng mạch IMF Quỹ tiền tệ thế giới LK Linh kiện LTL Vận chuyển LTL (Less than truckload – vận chuyển hàng lẻ bằng xe tải) MNC Công ty đa quốc gia MSX Mạng sản xuất OEM Nhà sản xuất thiết bị gốc PCB Bảng mạch in PCBA Bảng mạch lắp ráp R&D Nghiên cứu và phát triển TNC Tập đoàn xuyên quốc gia TW Trung ương WB Ngân hàng thế giới
10. viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN 1. Thông tin chung - Tên đề tài: “Giải pháp phát triển chuổi cung ứng ngành Công Nghiệp Điện Tử ở Việt Nam” - Chuyên ngành: Kinh doanh thương mại - Năm bảo vệ: 2020 - Tác giả: Nông Quý Đạt - Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Bình 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý thuyết chuỗi cung ứng và chỉ tiêu đánh giá hiệu quả chuỗi cung ứng - Phân tích hiện trạng chuỗi cung ứng ngành công nghiệp điện tử toàn cầu nói chung và ngành công nghiệp điện tử Việt Nam nói chung - Đánh giá hiệu quả chuỗi cung ứng ngành công nghiệp điện tử Việt Nam - Đề xuất giải pháp phát triển chuỗi cung ứng ngành công nghiệp điện tử Việt Nam. 3. Những đóng góp mới của luận văn Từ mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu và nội dung nghiên cứu trên, kế thừa các kết quả của các công trình trước, những đóng góp của luận văn bao gồm: - Các khía cạnh, các hoạt động trong chuỗi cung ứng ngành CNĐT Việt Nam được nghiên cứu theo hướng chung trong một tổng thể chuỗi cung ứng toàn cầu ngành CNĐT. Qua đó, định vị được vị trí của ngành CNĐT Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu ngành CNĐT. - Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, ngành CNĐT Việt Nam hiện nay mặc dù là ngành “xương sống” của nền kinh tế, có tốc độ tăng trưởng và kim ngạch xuất khẩu cao tuy nhiên, ngành công nghiệp điện tử, vi mạch của Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức do phần lớn giá trị xuất khẩu (95%) đều nằm trong khu vực FDI, trong khi các DN nội địa vẫn chưa đủ sức tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu và có đến 77% giá trị sản phẩm là hoàn toàn nhập khẩu. Nguyên nhân là do các DN đang hoạt động trong ngành điện tử Việt Nam phần đông là các DN vừa và nhỏ,