Luận văn Gian lận thương mại và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Gian lận thương mại và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ GIẢ MẠO CHỨNG TỪ TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM Ngành: Tài chính Ngân hàng PHẠM THỊ PHƯƠNG DUNG Hà Nội - 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ GIẢ MẠO CHỨNG TỪ TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM Ngành: Tài chính Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Phạm Thị Phương Dung Người hướng dẫn: PGS. TS. Đặng Thị Nhàn Hà Nội - 2020
3. i MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. iii LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... iv LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ v TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ........................................... vi MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ VÀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI ..................................................................................... 5 1.1. Khái niệm và vai trò của hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ............. 5 1.1.1. Khái niệm tài trợ thương mại quốc tế ..................................................... 5 1.1.2. Vai trò của tài trợ thương mại quốc tế ................................................... 5 1.1.3. Các loại tài trợ thương mại quốc tế ........................................................ 9 1.2. Khái niệm chứng từ và vai trò của chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ........................................................................................... 26 1.2.1. Khái niệm chứng từ ............................................................................... 26 1.2.2. Vai trò của chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ....... 26 1.3. Khái niệm gian lận và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ........................................................................................................ 28 1.2. Khái niệm chứng từ và vai trò của chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ........................................................................................... 30 1.2.1. Khái niệm chứng từ ............................................................................... 30 1.2.2. Vai trò của chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ....... 31 1.3. Khái niệm gian lận trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế .......... 32 1.3.1. Khái niệm gian lận thương mại và giả mạo chứng từ .......................... 32 1.3.2. Các dấu hiệu lừa đảo, gian lận thương mại chứng từ trong tài trợ thương mại quốc tế ...................................................................................................... 35 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VỀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ GIẢ MẠO CHỨNG TỪ TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM ................................................................................................... 38
4. ii 2.1. Tình hình chung về gian lận thương mại và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Việt Nam ............................................... 38 2.1.2. Các tình huống về gian lận và giả mạo đối với một số loại chứng từ cụ thể .................................................................................................................... 44 2.3. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng chứng từ bị làm giả ........................... 54 2.3.1. Nguyên nhân chung ............................................................................... 54 2.3.2. TỪ phía ngân hàng ............................................................................... 55 2.3.3. Từ phía doanh nghiệp XNK .................................................................. 56 CHƯƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP NGĂN CHẶN GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ GIẢ MẠO CHỨNG TỪ TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ .................................................................................................... 58 3.1. Giải pháp từ phía ngân hàng thương mại ............................................... 58 3.1.1. Quản lý chặt chẽ hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ....................... 58 3.1.2. Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ nghiệp vụ trong ngân hàng thương mại ................................................................................................................... 59 3.1.3. Hoàn thiện hệ thống các văn bản ......................................................... 60 3.2. Giải pháp từ phía các doanh nghiệp xuất nhập khẩu ............................ 60 3.2.1. Đối với doanh nghiệp xuất khẩu ........................................................... 62 3.2.2. Đối với doanh ngiệp nhập khẩu ............................................................ 65 3.3. Một số kiến nghị ........................................................................................ 67 3.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ..................................................... 67 3.3.2. Kiến nghị với ICC ................................................................................. 68 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 73 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 74
5. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu viết tắt Tên đầy đủ ICC Phòng thương mại quốc tế (International Chamber of Commerce) ISBP Thực tiễn ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế để kiểm tra chứng từ theo tín dụng chứng từ (International Standard Banking Practice for the Examination of Documents under Documentary Credits) L/C Thư tín dụng NHTM Ngân hàng thương mại UCP Quy tắc hợp thành Bộ tập quán và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ (The Uniform Customs and Practice for Documentary Credit) URC Quy tắc thống nhất về nhờ thu (The Uniform Rules for Collection) XNK Xuất nhập khẩu
6. iv LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đề tài: “Gian lận thương mại và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Việt Nam” là do tự bản thân thực hiện. Các thông tin thứ cấp sử dụng trong Luận văn là có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm với lời cam đoan này! Hà Nội, ngày 09 tháng 7 năm 2020 Tác giả Phạm Thị Phương Dung
7. v LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, xin trân trọng cảm ơn giáo viên hướng dẫn PSG. TS Đặng Thị Nhàn đã tận tình giúp đỡ, định hướng cách tư duy, cách làm việc khoa học và cho tôi những nhận xét quý báu, chỉnh sửa sai sót của tôi trong bản thảo luận văn để tôi có thể hoàn thành bài luận văn này. Xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô thuộc khoa Tài chính Ngân hàng đã tận tình giảng dạy cho tôi trong thời gian học tập. Do giới hạn kiến thức và khả năng lý luận của bản thân còn nhiều thiếu sót và hạn chế, kính mong sự chỉ dẫn và đóng góp của các Thầy, Cô để bài luận văn của tôi được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 09 tháng 7 năm 2020 Tác giả Phạm Thị Phương Dung
8. vi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Toàn cầu hoá đang ngày càng trở thành xu thế tất yếu lôi cuốn các quốc gia và bao trùm hầu hết các lĩnh vực, đặc biệt đối với nền kinh tế. Xu thế này không những thúc đẩy hợp tác mà còn tăng sức ép cạnh tranh giữa các quốc gia. Trong bối cảnh hiện nay, hầu hết các quốc gia đều tham gia vào hoạt động giao lưu thương mại quốc tế. Hoạt động xuất nhập khẩu là một trong những cầu nối quan trọng đưa các nước bước chân thị trường kinh tế thế giới. Cùng với sự phát triển vượt trội của thương mại quốc tế, hoạt động tài trợ thương mại cũng ngày càng đa dạng, phong phú với nhiều hình thức khác nhau. Tuy nhiên, việc phát triển các hình thức tài trợ thương mại quốc tế cũng đi kèm với các rủi ro tiềm ẩn, đặc biệt là tình trạng gian lận thương mại và giả mạo chứng từ. Đề tài nghiên cứu: “Gian lận thương mại và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Việt Nam” với mục đích phân tích thực trạng vấn đề đang diễn ra tại Việt Nam và đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm đảm bảo sự an toàn cho các bên tham gia. Bằng các phương pháp nghiên cứu, luận văn đã đạt được các kết quả sau: Thứ nhất, luận văn đã giới thiệu cơ bản về hoạt động tài trợ thương mại quốc tế, khái quát về vai trò của chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế. Bên cạnh đó, luận văn đi sâu vào phân tích khái niệm gian lận và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế. Thứ hai, luận văn đã phân tích, đánh giá thực trạng về gian lận thương mại và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Việt Nam. Vì phạm vi của đề tài tương đối rộng và quỹ thời gian hạn hẹp nên luận văn tập trung vào phân tích tình hình gian lận và giả mạo chứng từ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Từ đó, tổng hợp ra được các dấu hiệu lừa đảo, gian lận thương mại chứng từ và nguyên nhân dẫn đến tình trạng chứng từ bị làm giả gây khó khăn và tổn thất cho các bên tham gia giao dịch thương mại quốc tế. Thứ ba, từ những phân tích về thực trạng, luận văn đã đưa ra các gợi ý về giải pháp từ phía ngân hàng cũng như các doanh nghiệp xuất - nhập khẩu nhằm ngăn chặn gian lận thương mại và giả mạo chứng từ trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế
9. vii tại Việt Nam. Bên cạnh đó, luận văn cũng đưa ra một số kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước và Phòng Thương mại quốc tế nhằm sớm hoàn thiện các văn bản pháp lý để bảo về quyền lợi của các Ngân hàng thương mại cũng như các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào thị trường thế giới.
10. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Để phát triển kinh tế của quốc gia thì không thể chỉ dựa vào hoạt động sản xuất trông nước mà còn phải tìm kiếm các mối quan hệ, giao lưu thương mại với các nước trên thế giới. Do có sự khác nhau về điều kiện địa lý, trình độ phát triển mà mỗi quốc gia có thể mạnh trong việc sản xuất một mặt hàng nhất định, vì thế các quốc gia sẽ phải phụ thuộc lẫn nhau về các loại hàng hóa cần thiết cho sản xuất và tiêu dùng. Chính từ nhu cầu có được sản phẩm chất lượng cao với giá thành rẻ hơn từ các nước khác đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ đối với các sản phẩm có thế mạnh của mình các quốc gia đã hình thành nên hoạt động thương mại quốc tế. Tài trợ thương mại là một mảng không thể tách rời đối với hoạt động thương mại quốc tế nói chung và hoạt động xuất nhập khẩu nói riêng, song cũng được đánh giá là lĩnh vực có nhiều rủi ro với việc lừa đảo trong hoạt động xuất nhập khẩu, gây thiệt hại không nhỏ đối với các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu. Hội nhập quốc tế góp phần quan trọng nâng tầm thế và lực cho Việt Nam trong phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao thu nhập cho người dân; tạo sức ép và điều kiện để tích cực hoàn thiện thể chế kinh tế; nỗ lực nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, doanh nghiệp và sản phẩm Bên cạnh những thuận lợi, cơ hội mà quá trình hội nhập kinh tế quốc tế mang lại, các doanh nghiệp Việt Nam cũng thường xuyên đang phải đối mặt với các khó khăn, thách thức không nhỏ (Nguyễn Thị Quy, 2014). Một trong những thách thức lớn hiện nay là phải giảm thiểu các rủi ro gian lận thương mại trong tài trợ thương mại quốc tế mà phương thức tín dụng chứng từ (L/C) là phương thức phổ biến được nhiều các doanh nghiệp lựa chọn. Mặc dù thực tế là tín dụng chứng từ có ý nghĩa tạo thuận lợi cho quá trình thương mại quốc tế, nhưng đặc điểm cụ thể của chúng có thể làm tăng rủi ro gian lận trong khi được sử dụng trong tài trợ thương mại quốc tế. Nhiều yếu tố như sử dụng chứng từ làm cơ sở thanh toán, khoảng cách địa lý, sự đa dạng của hệ thống pháp lý ở cấp độ toàn cầu và áp dụng hạn chế quy tắc gian lận có thể được coi là lý do cho gian lận L/C. Mặc dù hàng tỷ đô la bị mất hàng năm do gian lận trong quá trình hoạt động