Luận văn Học thuyết quá lớn để sụp đổ và những vấn đề đặt ra đối với ngành ngân hàng Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Học thuyết quá lớn để sụp đổ và những vấn đề đặt ra đối với ngành ngân hàng Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HỌC THUYẾT QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI NGÀNH NGÂN HÀNG VIỆT NAM Ngành: Tài chính – Ngân hàng – Bảo hiểm Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Nguyễn Thị Thu Trang Người hướng dẫn: TS. Hà Công Anh Bảo Hà Nội - 2018
2. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong bản luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Ngày 30 tháng 03 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Trang
3. ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn tập thể lãnh đạo trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng, tập thể lãnh đạo và các thầy, cô giáo Khoa Sau đại học Tác giả đặc biệt gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến thầy giáo TS Hà Công Anh Bảo đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn các đồng nghiệp tại các ngân hàng VCB, TCB và VietBank đã tạo điều kiện cho tác giả phỏng vấn chuyên môn góp phần hoàn thiện công trình nghiên cứu của tác giả. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Trang
4. iii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU DANH MỤC CÁC BẢNG TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Đặt vấn đề ................................................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................ 3 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài ........................................................ 3 2.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nƣớc ........................................................ 5 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ........................................... 6 3.1. Mục đích nghiên cứu ............................................................................... 6 4. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài .......................... 6 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................. 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 6 5. Phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................ 7 6. Cấu trúc của luận văn: ............................................................................ 8 CHƢƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HỌC THUYẾT QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ ....................................................................................................................... 9 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỌC THUYẾT QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ ......... 9 1.1.1. Lịch sử hình thành ................................................................................................ 9 1.1.1.1. Khái niệm ............................................................................................................ 9 1.1.1.2. Quá trình hình thành và phát triển ....................................................................... 9 1.1.2. Nội dung của Học thuyết .................................................................................... 11 1.1.3. Tác động của Học thuyết ................................................................................... 16 1.1.3.1.Tác động tích cực .............................................................................................. 17 1.1.3.2. Tác động tiêu cực ............................................................................................. 17 1.2. Học thuyết quá lớn để sụp đổ trong lĩnh vực ngân hàng ...................... 19
5. iv 1.2.1. Nguyên nhân dẫn đến Quá lớn để sụp đổ ............................................................ 20 1.2.2. Phá sản ngân hàng .............................................................................................. 22 CHƢƠNG II: KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƢỚC GIẢI QUYẾT HIỆN TƢỢNG QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG ................ 33 2.1. THỰC TRẠNG HIỆN TƢỢNG QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI .................................................................. 33 2.1.1. Hoa Kỳ .................................................................................................................. 33 2.1.1.1. Các cuộc khủng hoảng kinh tế dẫn đến sự sụp đổ quá lớn tại Hoa Kỳ .......... 33 2.1.1.2. Thực trạng hiện tƣợng Quá lớn để sụp đổ trong lĩnh vực ngân hàng tại Hoa Kỳ ................................................................................................................................... 36 2.1.2. Anh Quốc .............................................................................................................. 41 2.1.2.1 . Diễn biến hiện tƣợng Quá lớn để sụp đổ xuất hiện ở Anh ............................. 41 2.1.2.2. Các chính sách và qui định của Anh Quốc đối phó với Quá lớn để sụp đổ ... 45 2.2. KINH NGHIỆM CỦA CÁC QUỐC GIA ĐỂ GIẢI QUYẾT HIỆN TƢỢNG QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ ................................................................... 47 2.2.1. Kinh nghiệm từ Hoa Kỳ ....................................................................................... 47 2.2.2. Kính nghiệm từ Anh Quốc ................................................................................... 56 2.2.2.1. Tuân thủ theo chính sách chung của châu Âu .................................................. 56 2.2.2.2. Đặt trách nhiệm lên vai của chủ sở hữu và chủ nợ .......................................... 57 2.2.2.3. Ban hành đạo luật mới nhằm điều chỉnh khủng hoảng kinh tế và hiện tƣợng Quá lớn để sụp đổ ..................................................................................................................... 57 2.2.2.4. Luôn sẵn sàng cho sự phát sản ngân hàng ........................................................ 59 CHƢƠNG III: THỰC TRẠNG HIỆN TƢỢNG QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ .............. 60 ĐỐI VỚI NGÀNH NGÂN HÀNG Ở VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM KIỂM SOÁT VÀ GIẢI QUYẾT HIỆN TƢỢNG NÀY ............................. 60 3.1. THỰC TRẠNG HIỆN TƢỢNG QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ ĐỐI VỚI NGÀNH NGÂN HÀNG Ở VIỆT NAM .......................................................... 60 3.1.1. Lịch sử hình thành và quá trình phát triển của ngành ngân hàng ....................... 60 3.1.2. Theo các quy định hiện hành ................................................................................ 64 3.1.3. Thực trạng Quản lý vốn tại các Ngân hàng ......................................................... 67
6. v 3.2. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM KIỂM SOÁT VÀ GIẢI QUYẾT HIỆN TƢỢNG QUÁ LỚN ĐỂ SỤP ĐỔ ĐỐI VỚI NGÀNH NGÂN HÀNG Ở VIỆT NAM ...................................................................................... 71 3.2.1. Cần có cách tiếp cận riêng với những ngân hàng “Quá lớn để sụp đổ” trong khi hoạch định chính sách cho cả hệ thống ngân hàng ................................................................. 71 3.2.2. Tăng cƣờng kiểm soát nội bộ trong các Ngân hàng Thƣơng mại ...................... 72 3.2.3. Áp dụng rộng rãi các chuẩn mực quốc tế và bảo đảm tính trung thực, hiệu lực, chế tài thực thi cao trong áp dụng các chuẩn mực kế toán, kiểm toán quốc tế ..................... 73 3.2.4. Xây dựng định chế về quy mô phát triển an toàn ................................................ 73 3.2.5. Tăng cƣờng vai trò của thành viên độc lập HĐQT trong Ngân hàng ............... 73 3.2.6. NHNN áp dụng phƣơng pháp tái cấu trúc ngân hàng lâm vào khủng hoảng giống nhƣ cách Cục dự trữ Liên bang Mỹ đã làm. ......................................... 77 3.2.7. Nhà nƣớc cũng ban hành các cơ chế pháp lí nhằm ngăn chặn và xử lí tình trạng tồi tệ của ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam ......................................................................... 77 3.2.8. Ngân hàng nhà nƣớc cũng đƣa ra nhiều biện pháp trong thanh tra, giám sát thực hiện về xử lý nợ xấu, đảm bảo an toàn vốn cho các ngân hàng .................................... 80 KẾT LUẬN ............................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 85
7. vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU Chữ viết tắt Giải thích GDP Tổng sản phẩm quốc nội NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc NHTW Ngân hàng trung ƣơng HĐQT Hội đồng quản trị TARP Chƣơng trình giải cứu tài sản xấu TCTD Tổ chức tín dụng TNHH Trách nhiệm hữu hạn ID Thành viên độc lập
8. vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1.Bảng xếp hạng hợp đồng phái sinh tại Hoa Kỳ ......................................... 40 Bảng 2.2. Danh sách ngân hàng Anh Quốc nằm trong FTSE-100 ........................... 41 Bảng 3.1: Các mốc ban hành và thời điểm hiệu lực các Hiệp ƣớc Basel ................. 80 Bảng 3.2: Hệ số CAR hợp nhất của các NHTMCP Niêm yết ở Việt Nam .............. 81
9. viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Luận văn bao gồm 03 chƣơng: Chƣơng I: Những vấn đề lý luận về học thuyết Quá lớn để sụp đổ trong lĩnh vực ngân hàng. Chƣơng II: Kinh nghiệm của một số nƣớc giải quyết Hiện tƣợng Quá lớn để sụp đổ trong lĩnh vực Ngân hàng. Chƣơng III: Thực trạng hiện tƣợng Quá lớn để sụp đổ đối với Ngành Ngân hàng ở Việt Nam và một số giải pháp nhằm kiểm soát và giải quyết hiện tƣợng này. Bằng phƣơng pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết kết hợp tổng kết kinh nghiệm, luận văn về cơ bản đã thể hiện đƣợc những nội dung sau: - Thể hiện rõ nội dung của học thuyết Quá lớn để sụp đổ - Thực trạng Quá lớn để sụp đổ đối với ngành ngân hàng tại Hoa Kỳ và Anh Quốc, nêu rõ đƣợc kinh nghiệm của các quốc gia này nhằm giải quyết Hiện tƣợng này. - Liên hệ với tình hình thực tế đối với ngành ngân hàng Việt Nam, từ đó đƣa ra các khuyến nghị, giải pháp nhằm kiểm soát và giải quyết hiện tƣợng này.
10. 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Quá lớn để sụp đổ là một thuật ngữ dùng để chỉ một trƣờng hợp đặc biệt trong kinh tế, đó là những công ty hay tập đoàn lớn, có quy mô hoạt động rộng và liên kết với nhiều thành phần kinh tế khác, có tầm ảnh hƣởng nhất định đến nền kinh tế của một quốc gia, khi có sự đổ vỡ hay phá sản xảy ra dù vì lý do gì, chính phủ nƣớc đó sẽ không để tập đoàn đó phải sụp đổ bằng những biện pháp giải cứu nhƣ hỗ trợ vốn, trả nợ hoặc sát nhập với các tập đoàn khác hoặc là chính nhà nƣớc sẽ mua lại tập đoàn đó, nhằm đảm bảo giữ vững hoạt động của tập đoàn này. Từ đó, tránh một sự sụp đổ dây chuyền với các công ty có liên kết với tập đoàn này,gây ảnh hƣởng lớn đến hoạt động của nền kinh tế nƣớc đó. - Điển hình cho hiện tƣợng này là cuộc khủng hoảng ngân hàng bùng nổ tại Hoa Kỳ năm 2008, khi Tập đoàn đầu tƣ Lehman Brothers đứng trƣớc nguy cơ bị phá sản, Chính phủ Mỹ phải đứng trƣớc hai hƣớng lựa chọn: + Thứ nhất: Chính phủ Mỹ đứng ra cứu tập đoàn này. Điều này đồng nghĩa với việc sử dụng tiền thuế của dân đóng để cứu Tập đoàn đầu tƣ Lehman Brothers không bị phá sản. + Thứ hai: Chính phủ Mỹ không đứng ra cứu và để Tập đoàn đầu tƣ Lehman Brothers phá sản. Và ở thời điểm đó, Chính phủ Mỹ đã lựa chọn phƣơng án thứ hai, điều mà Chính phủ Mỹ không ngờ tới là hậu quả mà Chính phủ Mỹ để tập đoàn này phá sản lớn hơn rất nhiều so với việc lựa chọn phƣơng án thứ nhất. Chính sự phá sản của Lehman Brothers đã khởi đầu cho cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ sau đó là kéo sang Châu Âu và lan ra toàn thế giới. Vì thế hiện nay, Chính phủ các nƣớc nhƣ Mỹ, Úc để tránh tình trạng trên và đồng thời tránh hiện tƣợng độc quyền nên đã rất cân nhắc đối với những trƣờng hợp sáp nhập các công ty kết hợp đƣa ra các chính sách kiểm soát chặt chẽ các tổ chức này.