Luận văn Hợp tác công - Tư trong cung ứng dịch vụ y tế tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp

Nội dung tài liệu: Luận văn Hợp tác công - Tư trong cung ứng dịch vụ y tế tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HỢP TÁC CÔNG - TƯ TRONG CUNG ỨNG DỊCH VỤ Y TẾ TẠI VIỆT NAM: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh PHẠM THUÝ ANH Hà Nội – 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HỢP TÁC CÔNG - TƯ TRONG CUNG ỨNG DỊCH VỤ Y TẾ TẠI VIỆT NAM: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành: Kinh doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 83.40.101 Họ và tên học viên: PHẠM THUÝ ANH Người hướng dẫn: TS. NGUYỄN NGỌC HÀ Hà Nội – năm 2020
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các thông tin, số liệu trong Luận văn đều được trích dẫn nguồn trung thực. Những kết quả khoa học của Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Luận văn Phạm Thúy Anh
4. ii LỜI CẢM ƠN Luận án này được thực hiện và hoàn thành tại trường Đại học Ngoại Thương Hà Nội. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Ngọc Hà, người hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ tôi trưởng thành trong công tác nghiên cứu khoa học và hoàn thiện Luận văn. Quá trình học tập và nghiên cứu tại trường Đại học Ngoại Thương Hà Nội, tôi đã nhận được sự giúp đỡ và hướng dẫn tận tình của các thầy, các cô trong khoa Sau đại học và các khoa khác trong Đại học Ngoại thương Hà Nội. Tôi xin ghi nhận và biết ơn sự giúp đỡ quý báu của các thầy, các cô. Tôi xin trân trọng cảm ơn các cơ quan y tế ở địa phương đã hợp tác giúp đỡ tôi về thông tin tư liệu. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã luôn kịp thời động viên, chia sẻ và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành Luận văn của mình. Xin trân trọng cảm ơn.
5. iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. vi DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT ......................................................... vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH .......................................................... vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ......................................... viii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỢP TÁC CÔNG – TƯ TRONG CUNG ỨNG DỊCH VỤ Y TẾ ............................................................................................... 9 1.1. Cung ứng dịch vụ y tế và vai trò của nhà nước trong cung ứng dịch vụ y tế9 1.1.1. Một số khái niệm liên quan về dịch vụ y tế ................................................. 9 1.1.2. Đặc điểm của cung ứng dịch vụ y tế .......................................................... 10 1.1.3. Vai trò của Nhà nước trong cung ứng dịch vụ y tế .................................... 13 1.2. Hợp tác công – tư trong cung ứng dịch vụ y tế ............................................. 14 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và tầm quan trọng của hợp tác công tư trong cung ứng dịch vụ y tế .................................................................................................... 14 1.2.1.1. Khái niệm hợp tác công tư ................................................................ 14 1.2.1.2. Đặc điểm và xu hướng của PPP trong cung ứng dịch vụ y tế .......... 17 1.2.1.3. Vai trò và lợi ích của PPP trong cung ứng dịch vụ y tế ................... 19 1.2.2. Các hình thức hợp tác công-tư trong y tế................................................... 24 1.2.2.1. Xét từ góc độ lý thuyết ...................................................................... 24 1.2.2.2. Các hình thức PPP trong y tế, xét từ góc độ thực tế hoạt động tại Việt Nam ........................................................................................................ 27 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến PPP trong cung ứng dịch vụ y tế..................... 30 1.2.4. Tiêu chí và phương pháp đánh giá PPP ..................................................... 32 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỢP TÁC CÔNG – TƯ TRONG CUNG ỨNG DỊCH VỤ Y TẾ Ở VIỆT NAM .............................................................................. 37 2.1. Thực trạng cung ứng dịch vụ y tế ở Việt Nam .............................................. 37
6. iv 2.1.1. Thực trạng phát triển mạng lưới khám, chữa bệnh .................................... 37 2.1.2. Thực trạng về nâng cao đội ngũ y tế .......................................................... 39 2.2. Hệ thống chính sách của Nhà nước trong việc huy động tham gia đầu tư của khu vực tư nhân đối với lĩnh vực y tế ............................................................. 41 2.2.1. Các chính sách y tế chung .......................................................................... 41 2.2.2. Các chính sách khuyến khích đầu tư cho y tế ............................................ 46 2.3. Thực trạng hợp tác công-tư PPP trong cung ứng dịch vụ y tế ở Việt Nam 47 2.3.1. Hình thức hợp tác cung ứng dịch vụ .......................................................... 48 2.3.2. Hình thức liên doanh, liên kết .................................................................... 51 2.3.3. Hình thức xây dựng, vận hành và chuyển giao cơ sở y tế ......................... 53 2.4. Đánh giá tổng quan thực trạng PPP trong cung ứng dịch vụ y tế dựa trên các tiêu chí đánh giá PPP........................................................................................ 55 2.4.1. Những thành tựu đạt được ......................................................................... 55 2.4.1.1. Nâng cao năng lực đáp ứng của ngành y tế dựa trên tiêu chí về hiệu suất ................................................................................................................. 55 2.4.1.2. Cải thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, nâng cao chất lượng dịch vụ dựa trên tiêu chí về công bằng trong y tế ...................................................... 58 2.4.1.3. Rút ngắn khoảng cách của người dân ở các địa phương trong tiếp cận dịch vụ y tế dựa trên tiêu chí về năng lực trực tiếp của hộ gia đình cho chăm sóc y tế .................................................................................................. 60 2.4.1.4. Thay đổi tích cực thái độ và tinh thần làm việc của cán bộ y tế để đạt tiêu chí cải thiện chất lượng dịch vụ y tế với mục tiêu làm hài lòng người bệnh ................................................................................................................ 62 2.4.2. Những tồn tại cần giải quyết ...................................................................... 62 2.4.2.1. Chênh lệch giữa chất lượng dịch vụ y tế ở các địa phương ............. 62 2.4.2.2. Khan hiếm cán bộ y tế có chuyên môn ở khu vực ngoài công lập .... 63 2.4.2.3. Chi phí khám, chữa bệnh còn cao, tạo gánh nặng cho người bệnh . 64 2.4.2.4. Thiếu công bằng trong tiếp cận dịch vụ khám, chữa bệnh ............... 66 2.4.3. Nguyên do của những tồn tại nêu trên ....................................................... 68
7. v CHƯƠNG 3: BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ CÁC NƯỚC PHÁT TRIỂN VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY HỢP TÁC CÔNG - TƯ TRONG CUNG ỨNG DỊCH VỤ Y TẾ TẠI VIỆT NAM ................................... 75 3.1. Kinh nghiệm từ một số nước phát triển trên thế giới về hợp tác công-tư trong lĩnh vực y tế và bài học cho Việt Nam ......................................................... 75 3.1.1. Kinh nghiệm của nước Mỹ ........................................................................ 75 3.1.2. Kinh nghiệm của nước Canada .................................................................. 76 3.1.3. Kinh nghiệm của nước Úc ......................................................................... 77 3.1.4. Kinh nghiệm của Vương quốc Anh ........................................................... 78 3.1.5. Kinh nghiệm của Ấn Độ ............................................................................ 79 3.1.6. Bài học rút ra cho Việt Nam ...................................................................... 81 3.2. Một số giải pháp thúc đẩy hợp tác công – tư trong cung ứng dịch vụ y tế ở Việt Nam trong một thập kỷ tới ............................................................................. 82 3.2.1. Hoàn thiện một khuôn khổ pháp lý chung về PPP .................................... 82 3.2.2. Hoàn thiện khung luật pháp và chính sách về cung ứng dịch vụ y tế ........ 85 3.2.3. Hoàn thiện một chính sách ưu đãi hấp dẫn hơn với nhà đầu tư ................. 86 3.2.4. Cải cách, đổi mới cơ chế tài chính trong y tế ............................................ 86 3.2.5. Nhận định rõ ràng vai trò của Nhà nước trong lĩnh vực y tế ..................... 87 3.2.6. Đổi mới cơ chế hoạt động và quản trị các cơ sở y tế công ........................ 88 3.2.7. Tăng cường kiểm tra và thanh tra trong hệ thống y tế ............................... 89 3.2.8. Nâng cao tinh thần trách nhiệm đội ngũ cán bộ y tế ................................. 90 3.2.9. Thay đổi và nâng cao nhận thức để đẩy mạnh xã hội hóa dịch vụ y tế ..... 90 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 93
8. vi DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Mức độ tham gia của tư nhân trong PPP .................................................. 18 Bảng 1.2: Những lợi ích nổi bật PPP cho các thành phần trong nền kinh tế ............ 23 Bảng 2.1: Số cơ sở y tế qua các năm......................................................................... 38 Bảng 2.2: Một số chỉ tiêu về nhân lực y tế................................................................ 39 Bảng 2.3: Đổi mới trong khung luật pháp về cung ứng dịch vụ y tế ........................ 41 Bảng 2.4: Một số chỉ số hoạt động khám, chữa bệnh ............................................... 57 Bảng 2.5: Cơ cấu lượt người khám, chữa bệnh nội trú trong 12 tháng qua phân theo loại hình cơ sở y tế .................................................................................................... 58 Bảng 2.6: Các chỉ số xét nghiệm, chiếu chụp năm 2015 .......................................... 59 Bảng 2.7: Cơ cấu chi tiêu cho đời sống bình quân 1 người/tháng ............................ 64 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Quan hệ ba bên trong các dự án/ chương trình PPP ................................. 16 Hình 1.2: Các loại hình thức hợp tác PPP, theo mức độ tham gia của khu vực tư nhân ........................................................................................................................... 24 Hình 2.1: Quy trình tính đúng, tính đủ chi phí khám chữa bệnh theo Nghị định 16/2015 thay thế Nghị định số 85/2012 .................................................................... 44 Hình 2.2: Phân loại các hình thức liên doanh, liên kết trong y tế ............................. 51 Hình 2.3: Nguồn vốn hợp tác liên doanh, liên kết .................................................... 53 Hình 2.4: Số bệnh viện y tế phân theo hình thức sở hữu .......................................... 56 Hình 2.5: Chi tiêu y tế so với GDP ........................................................................... 61 Hình 2.6: Tổng vốn đầu tư cho y tế và hoạt động trợ giúp xã hội ............................ 61 Hình 2.7: Tỷ trọng vốn đầu tư vào y tế và hoạt động trợ giúp xã hội/tổng vốn đầu tư toàn xã hội (giá so sánh 2010)................................................................................... 67
9. vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Từ viết tắt Cụm từ Tiếng Việt BHYT Bảo hiểm y tế NSNN Ngân sách Nhà nước UBND Ủy ban nhân dân XHH Xã hội hóa DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Từ viết Cụm từ tiếng Anh Cụm từ tiếng Việt tắt ADB Asian Development Bank Ngân hàng phát triển châu Á BOT Build - Operate - Transfer Xây dựng - vận hành - chuyển giao BT Build – Transfer Xây dựng - chuyển giao FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài NGO Non-governmental organization Tổ chức phi chính phủ ODA Official Development Assistance Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức nước ngoài O&M Operation and Management Kinh doanh và quản lý PPP Public - Private Partner Hợp tác công - tư PSC Public Sector Comparator Phương pháp so sánh khu vực công VFM Value for Money Chỉ số giá trị dòng tiền WHO World Health Organization Tổ chức Y tế thế giới
10. viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Luận văn được kết cấu 3 chương, trong đó trình bày các vấn đề lớn để nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu của đề tài, cụ thể như sau: Chương 1: Tổng quan về hợp tác công – tư trong cung ứng dịch vụ y tế 1.1. Cung ứng dịch vụ y tế và vai trò của Nhà nước trong cung ứng dịch vụ y tế Cơ sở lý luận của luận văn được xây dựng dựa trên các lý thuyết có sẵn về cung ứng dịch vụ y tế. Mục này đã làm rõ các khái niệm cơ bản, đặc điểm về dịch vụ y tế cũng như vai trò của Nhà nước trong lĩnh vực này. 1.2. Hợp tác công – tư trong cung ứng dịch vụ y tế Luận văn đã đưa ra được cái nhìn toàn diện về khái niệm PPP trong y tế cũng như khung lý luận các hình thức PPP trong cung ứng dịch vụ y tế hiện nay và vai trò của Nhà nước trong lĩnh vực này. Chương 2: Thực trạng hợp tác công – tư trong cung ứng dịch vụ y tế ở Việt Nam Các phân tích của chương 2 nhằm mục tiêu làm rõ thực trạng hợp tác công – tư trong lĩnh vực y tế ở Việt Nam 2.1. Thực trạng cung ứng dịch vụ y tế ở Việt Nam Thực trạng phát triển mạng lưới khám chữa bệnh ở nước ta vẫn luôn là một trong những mối quan tâm hàng đầu. Vì đây là đổi mới quan trọng và cũng là một yêu cầu tất yếu của y tế nhằm làm cho hệ thống y tế vận hành trơn tru hơn và năng động hơn. Tuy nhiên, hiện nay hệ thống y tế vẫn chưa thực sự được vận hành hiệu quả và sử dụng hết công năng của nó do còn thiếu hụt nguồn lực đầu vào cũng như việc sử dụng những nguồn lực đó chưa hiệu quả. 2.2. Hệ thống chính sách của Nhà nước trong việc huy động tham gia đầu tư của khu vực tư nhân đối với lĩnh vực y tế