Luận văn Mô hình công ty mẹ - Công ty con tại công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long: Thực trạng và giải pháp

Nội dung tài liệu: Luận văn Mô hình công ty mẹ - Công ty con tại công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long: Thực trạng và giải pháp

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON TẠI CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊN THUỐC LÁ THĂNG LONG: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng NGUYỄN THỊ THANH HUYỀN Hà Nội - 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON TẠI CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊN THUỐC LÁ THĂNG LONG: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Ngành: Tài chính ngân hàng Chuyên ngành: Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên: Nguyễn Thị Thanh Huyền Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Nguyễn Ngọc Hà Hà Nội - 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong các công trình khác. Nếu không đúng như đã nêu trên, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về đề tài của mình. NGƢỜI CAM ĐOAN Nguyễn Thị Thanh Huyền
4. i MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC BẢNG BIỂU LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG I MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON VÀ SỰ CHUYỂN ĐỔI TỔNG CÔNG TY NHÀ NƢỚC SANG MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON ........................................................................................................ 6 1.1. Khái quát về mô hình công ty mẹ - công ty con ........................................ 6 1.1.1. Khái niệm về công ty mẹ - công ty con-------------------------------- 6 1.1.2. Các đặc trưng pháp lý về công ty mẹ - công ty con ------------------- 7 1.1.3. Quyền và trách nhiệm của công ty mẹ với công ty con -------------- 8 1.1.4. Mối quan hệ chi phối giữa công ty mẹ và công ty con --------------- 9 1.1.5 Cơ chế tài chính của mô hình Công ty mẹ - Công ty con ---------- 10 1.1.6. Ưu – nhược điểm của mô hình Công ty mẹ - Công ty con -------- 11 1.2. Sự chuyển đổi mô hình tổng công ty nhà nước sang mô hình công ty mẹ - công ty con ở Việt Nam .................................................................................... 12 1.2.1. Khái quát về tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước ---------- 12 1.2.2. Sự cần thiết phải chuyển đổi mô hình tổng công ty sang mô hình công ty mẹ - công ty con ở Việt Nam ----------------------------------------- 17 1.2.3. Các vấn đề cần lưu ý khi chuyển đổi --------------------------------- 20 CHƢƠNG II THỰC TRẠNG CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON TẠI CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊN THUỐC LÁ THĂNG LONG ....................................................................................................... 23 2.1. Giới thiệu chung về công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long ................................................................................................................. 23 2.1.1. Công ty mẹ ---------------------------------------------------------------- 23 2.1.2. Các công ty con ----------------------------------------------------------- 27 2.2. Tình hình thực hiện tái cơ cấu Công ty TNHH một thành viên Thuốc lá Thăng Long ...................................................................................................... 39 2.2.1. Mô hình cơ cấu, tổ chức ------------------------------------------------ 39 2.2.2.Hệ thống quản trị --------------------------------------------------------- 39
5. ii 2.2.3. Tình hình sản xuất kinh doanh --------------------------------------- 42 2.3. Đánh giá chung .......................................................................................... 70 2.3.1. Những kết quả đã đạt được -------------------------------------------- 70 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ----------------------------------------------- 72 CHƢƠNG 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON TẠI CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊN THUỐC LÁ THĂNG LONG ...................................................................... 79 3.1. Định hướng và quan điểm phát triển mô hình công ty mẹ - công ty con tại Công ty thuốc lá Thăng Long ........................................................................... 79 3.1.1. Định hướng phát triển -------------------------------------------------- 79 3.1.2. Quan điểm của lãnh đạo công ty -------------------------------------- 80 3.2. Các giải pháp đối với nhóm công ty mẹ - công ty con .............................. 81 3.2.1 Tiến hành cổ phần hóa công ty mẹ - công ty con ------------------- 81 3.2.2 Áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế ISA thay vì chuẩn mực kế toán Việt Nam -------------------------------------------------------------------- 82 3.2.3 Phát triển nguồn nhân lực ---------------------------------------------- 82 3.2.4. Về xây dựng, triển khai thực hiện, áp dụng quy chế --------------- 82 3.2.5. Về công tác xây dựng, quản lý kế hoạch sản xuất kinh doanh hàng năm --------------------------------------------------------------------------------- 83 3.2.6. Về việc mua sắm khai thác nguồn cung nguyên phụ liệu đầu vào84 3.2.7. Về việc tổ chức và phối hợp sản xuất nhóm công ty mẹ - công ty con---------------------------------------------------------------------------------- 84 3.2.8. Về máy móc thiết bị sản xuất và năng lực sản xuất ---------------- 84 3.2.9. Về hạ tầng công nghệ thông tin và ứng dụng vào Nhóm công ty 85 3.2.10. Về xuất khẩu ------------------------------------------------------------ 85 3.2.11. Về kỹ thuật công nghệ, nghiên cứu phát triển -------------------- 85 3.2.12. Về công tác tiền lương ------------------------------------------------- 86 3.3. Kiến nghị với chính sách của Nhà nước về công tác chống buôn lậu thuốc lá, kiểm soát hàng giả, hàng kém chất lượng ................................................... 86 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 90
6. iii DANH MỤC BẢNG BIỂU Hình 2.1: Mô hình công ty mẹ - công ty con 3 cấp ................................................... 25 Hình 2.2: Sơ đồ cơ cấu tổ chức tại Công ty Thuốc lá Thăng Long .......................... 25 Bảng 2.1: Chỉ tiêu phản ánh kết quả kinh doanh Công ty Thuốc lá Thăng Long năm 2014 và 2015 ............................................................................................................. 30 Bảng 2.2: Kết quả kinh doanh năm 2014, 2015 Công ty Thuốc lá Bắc Sơn ............ 34 Bảng 2.3: Kết quả kinh doanh năm 2014, 2015 Công ty Thuốc lá Thanh Hóa ........ 38 Bảng 2.4: Chỉ tiêu tính hình tài chính Công ty mẹ và Tổ hợp Công ty năm 2015, 2016 ........................................................................................................................... 51 Bảng 2.5: Đánh giá tổng quát hiệu quả hoạt động kinh doanh của Công ty mẹ ....... 53 Bảng 2.6: Đánh giá tổng quát hiệu quả hoạt độngkinh doanh của Nhóm Công ty ... 55 Bảng 2.7: Tình hình đầu tư vốn ra ngoài của Công ty mẹ ........................................ 58
7. 1 LỜI NÓI ĐẦU 1. Sự cần thiết của việc nghiên cứu đề tài Sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước, mà tập trung là các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước là một trong những nội dung quan trọng của công cuộc cải cách nền kinh tế. Mục đích của quá trình sắp xếp, đổi mới này là để doanh nghiệp nhà nước có cơ cấu hợp lý hơn, tập trung vào ngành, lĩnh vực then chốt, cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích thiết yếu cho xã hội và quốc phòng, an ninh, làm nòng cốt để kinh tế nhà nước thực hiện được vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước định hướng, điều tiết nền kinh tế và ổn định kinh tế vĩ mô. Đồng thời, quá trình đó sẽ giúp doanh nghiệp nhà nước nâng cao sức cạnh tranh, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu đối với doanh nghiệp kinh doanh, hoàn thành nhiệm vụ sản xuất. Đứng trước hạn chế của mô hình tổng công ty và hiệu quả của mô hình công ty mẹ - công ty con, tại Hội nghị lần thứ 3 Ban chấp hành TW khóa XI, trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 20201 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 20152, Đảng đã đề ra chủ trương thí điểm chuyển Tổng công ty sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con với mục đích phân rõ về vốn, tài sản, quyền lợi, nghĩa vụ giữa các đơn vị trong tổng công ty, đảm bảo lợi ích của Nhà nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc chuyển đổi mô hình từ tổng công ty sang công ty mẹ - công ty con còn nhiều bất cập, việc chuyển đổi trong từng đơn vị cụ thể còn nhiều điểm chưa hoàn thiện, vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, cả vĩ mô và vi mô, như khung pháp lý chưa hoàn thiện, các điều kiện về nhân lực, tài chính cho quá trình chuyển đổi ở nhiều tổng công ty chưa được quan tâm và đầu tư đúng mức, việc tiếp nhận mô hình quản lý mới với 1 Chương trình hành động của Chính phủ: Triển khai thực hiện chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo Nghị quyết số 10/NQ-CP ngày 24 tháng 4 năm 2012. 2 Nghị quyết số 10/2011/QH13 ngày 08 tháng 11 năm 2011 về Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2011 – 2015.
8. 2 những cán bộ, lãnh đạo quen với mô hình quản lý cũ v.v Điều này đã tác động không nhỏ đến hiệu quả của quá trình chuyển đổi này. Được thành lập từ năm 1957 trên cơ sở Nhà máy thuốc lá Thăng Long, Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long đã được thành lập vào năm 2005 và trở thành một công ty thành viên của Tổng công ty thuốc lá Việt Nam. Khi Tổng công ty thuốc lá Việt Nam được chuyển đổi sang hoạt động dưới mô hình công ty mẹ - công ty con3, Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long cũng được chuyển đổi sang hoạt động theo mô hình này, trong đó, Công ty trở thành công ty mẹ của ba công ty con khác (bao gồm Công ty thuốc lá Bắc Sơn, Công ty thuốc lá Thanh Hóa, Công ty thuốc lá Đà Nẵng). Sau hơn mười năm hoạt động, mô hình công ty mẹ - công ty con được triển khai đã giúp cả công ty mẹ và công ty con có thêm nhiều quyền tự chủ, nhưng cũng tồn tại nhiều hạn chế. Vậy quá trình chuyển đổi mô hình ở công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long diễn ra như thế nào? Quá trình chuyển đổi đã đạt được những thành công và có những hạn chế gì? Cần làm gì để nâng cao chất lượng hoạt động của mô hình công ty mẹ - công ty con tại Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long? Đây là những câu hỏi mà tác giả sẽ đi tìm lời giải đáp thông qua việc nghiên cứu đề tài “ Mô hình công ty mẹ - công ty con tại công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long: thực trạng và giải pháp”. 2. Tình hình nghiên cứu về đề tài Hiện nay, tại các cuộc hội thảo, các cuộc gặp gỡ giữa Chính phủ và các tổng công ty, mô hình công ty mẹ - công ty con được bàn luận, xem xét và chỉ đạo trong tiến trình tái cơ cấu các tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước. Bên cạnh đó, cũng đã có không ít những công trình, luận văn thạc sỹ, tiến sỹ nghiên cứu về vai trò, vị trí của công ty mẹ - công ty con, cũng như sự cần thiết và tác dụng của mô hình này. Một số công trình tiêu biểu có thể kể đến là: 3 Xem Quyết định số 232/2005/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 23/09/2005 về việc phê duyệt đề án chuyển Tổng công ty thuốc lá Việt Nam sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con.
9. 3 - Nguyễn Thị Mai Phương, Những vấn đề pháp lý về đổi mới tổ chức tổng công ty Nhà nước theo mô hình công ty mẹ - công ty con, Luận án tiến sĩ luật học, Viện Nhà nước & Pháp luật, 2007, 180 tr. - Nguyễn Thị Lan Hương, “Quan hệ pháp lý công ty mẹ - công ty con ở Nhật Bản và một số liên hệ với Việt Nam”, 2002, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, 2002, số 12(176), tr. 54-59; - Trần Nguyễn Thùy Dương, “Vấn đề bảo lãnh của công ty mẹ đối với việc vay vốn của công ty con trong nhóm công ty là tổng công ty nhà nước”, Tạp chí Khoa học pháp lý, 2016, số 01(95), tr. 9-14; - Vương Thị Bạch Tuyết, “Kinh nghiệm tổ chức công tác kế toán theo mô hình công ty mẹ - công ty con”, Tạp chí Tài chính, 2017, số 651, tr. 107-108; - Hà Thị Thanh Bình, “Một số kiến nghị góp phần hoàn thiện các quy định pháp luật điều chỉnh giao dịch giữa các công ty trong nhóm công ty mẹ - công ty con”, Tạp chí Khoa học pháp lý, 2017, số 3(106), tr. 36-45; - Nguyễn Thị Phương Hà, “Bàn về căn cứ nhận diện mối quan hệ công ty mẹ - công ty con”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, 2017, số 6(350), tr. 57-62; - Phạm Quang Trung, Mô hình công ty mẹ - công ty con và tái cơ cấu tài chính các tổng công ty lớn, NXB Đại học Kinh tế quốc dân, 2007, 215 tr. Có thể thấy, các công trình nêu trên chủ yếu nhấn mạnh đến một số vấn đề lý luận về mô hình công ty mẹ - công ty con, cũng như việc chuyển đổi mô hình tổng công ty sang mô hình công ty mẹ - công ty con, như các vấn đề pháp lý, tài chính, kế toán Tuy nhiên, các nghiên cứu sau thời điểm Luật Doanh nghiệp năm 2015 có hiệu lực về chủ đề này chưa nhiều. Ngoài ra, chưa có công trình nào nghiên cứu về trường hợp chuyển đổi sang mô hình công ty mẹ - công ty con ở Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long. Do đó, đề tài nghiên cứu của luận văn này sẽ góp phần làm rõ các vấn đề lý luận cũng như thực tiễn về việc chuyển đổi sang mô hình công ty mẹ - công ty con ở Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long. 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài Đề tài có các mục đích nghiên cứu sau đây:
10. 4 - Làm rõ các vấn đề lý thuyết về mô hình công ty mẹ - công ty con cũng như việc chuyển đổi mô hình tổng công ty sang công ty mẹ - công ty con ở Việt Nam. - Phân tích thực trạng chuyển đổi sang mô hình công ty mẹ - công ty con và hoạt động của Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long sau khi chuyển đổi. - Đánh giá các thành công, hạn chế và tìm ra các nguyên nhân, từ đó, đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của mô hình công ty mẹ - công ty con tại Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu đề tài 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là việc áp dụng mô hình công ty mẹ - công ty con tại Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về thời gian, đề tài tập trung nghiên cứu việc áp dụng mô hình công ty mẹ - công ty con tại Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long kể từ năm 2005 trở lại đây. Các giải pháp và khuyến nghị mà đề tài đặt ra sẽ được áp dụng trong khoảng thời gian 5 năm, đến 2023, sau đó sẽ được tiếp tục nghiên cứu chỉnh sửa cho phù hợp với tình hình thực tế. Về không gian, đề tài tập trung nghiên cứu về hoạt động trên thị trường Việt Nam và nước ngoài của Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long với ý nghĩa là công ty mẹ và các Công ty thuốc lá Đà Nẵng, Bắc Sơn, Thanh Hóa với ý nghĩa là công ty con. Về nội dung, việc áp dụng mô hình công ty mẹ và công ty con được thể hiện ở nhiều nội dung. Tuy nhiên, trong giới hạn của đề tài này, tác giả sẽ tập trung làm rõ các vấn đề về hệ thống quản trị và tình hình sản xuất kinh doanh của Công ty TNHH một thành viên thuốc lá Thăng Long. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp thống kê toán học. 6. Những đóng góp mới của luận văn