Luận văn Nâng cao chất lượng hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại NH TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Nâng cao chất lượng hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại NH TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NH TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM Ngành: Tài chính Ngân hàng Mã số: 8340201 NGUYỄN THỊ THU PHƯƠNG Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Văn Hồng Hà Nội – 2020
2. MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG ................. 4 TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NHTM ............................ 4 1.1. Tổng quan về Ngân hàng thương mại ......................................................... 4 1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại ............................................................... 4 1.1.2. Các nghiệp vụ cơ bản của ngân hàng thương mại ...................................... 4 1.2. Hoạt động TTTM XNK của ngân hàng thương mại ................................. 5 1.2.1. Khái niệm hoạt động TTTM XNK ............................................................. 5 1.2.2. Các hình thức TTTM XNK của Ngân hàng thương mại. ........................... 6 1.2.3. Vai trò của hoạt động TTTM XNK ............................................................ 7 1.3. Chất lượng hoạt động TTTM XNK tại Ngân hàng thương mại ............. 10 1.3.1. Chất lượng hoạt động TTTM XNK và nâng cao chất lượng hoạt động TTTM XNK tại NHTM ........................................................................................ 10 1.3.2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng hoạt động TTTM XNK tại NHTM ...... 12 1.3.3. Các nhân tố chi phối việc phát triển chất lượng hoạt động TTTM XNK tại NHTM ................................................................................................................... 13 1.4. Rủi ro trong hoạt động TTTM XNK ......................................................... 18 1.5. Các mô hình xử lý giao dịch Tài trợ thương mại XNK tại NHTM ........ 19 1.6. Kinh nghiệm thực tiễn về hoạt động TTTM XNK tại NHTM CP Ngoại thương Việt Nam – Vietcombank .......................................................................... 20 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI XUẤT NHẬP KHẨU TẠI BIDV............................................... 21 2.1. Tổng quan về Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) ............................................................................................................. 21 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của BIDV .............................................. 21 2.1.2. Chức năng nhiệm vụ và mô hình tổ chức ................................................. 22 2.1.3. Một số kết quả hoạt động kinh doanh của BIDV ...................................... 24 2.2. Hoạt động nâng cao chất lượng TTTM XNK tại BIDV trong giai đoạn 2015 - 2019 ............................................................................................................... 27 2.2.1. Quy trình và các sản phẩm tài trợ thương mại XNK tại BIDV ................ 27 2.2.2. Kết quả hoạt động tài trợ thương mại XNK tại BIDV .............................. 33 2.3. Đánh giá chất lượng hoạt động tài trợ thương mại XNK tại BIDV ....... 44 2.3.1. Hiệu quả: ................................................................................................... 44 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ........................................................................... 48 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM (BIDV) ................... 54 4.1. Định hướng phát triển hoạt động tài trợ thương mại XNK của BIDV trong giai đoạn 2020 - 2025 .................................................................................... 54
3. 3.1.1. Định hướng phát triển chung của BIDV giai đoạn 2020 – 2025 .............. 54 3.1.2. Định hướng phát triển hoạt động tài trợ thương mại XNK của BIDV giai đoạn 2020 -2025 .................................................................................................... 56 4.2. Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động tài trợ thương mại XNK tại BIDV 57 3.2.1. Đào tạo nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ tài trợ thương mại .................. 57 3.2.2. Hoàn thiện quy định, quy trình của ngân hàng liên quan đến hoạt động tài trợ thương mại. ...................................................................................................... 58 3.2.3. Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu đánh giá chất lượng hoạt động tài trợ thương mại tại BIDV. ........................................................................................................ 60 3.2.4. Hoàn thiện hệ thống thiết bị, chương trình công nghệ hỗ trợ hoạt động tài trợ thương mại. ...................................................................................................... 61 3.2.5. Đa dạng hóa các loại sản phẩm, phát triển quan hệ, mở rộng mạng lưới khách hàng. ........................................................................................................... 62 3.2.6. Đẩy mạnh mối quan hệ với các ngân hàng đại lý trên thế giới. ................ 63 3.2.7. Phát triển các công cụ hỗ trợ hoạt động tài trợ thương mại. ..................... 64 4.3. Một số kiến nghị .......................................................................................... 65 3.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ......................................................... 65 3.3.2. Kiến nghị với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) .... 67 3.3.3. Kiến nghị với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu ...................................... 68 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 70 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 72
4. DANH MỤC VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt BIDV Bank for Investment and Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Development of Vietnam Nam ICC International Chamber of Phòng Thương mại Quốc tế Commerce L/C Letter of Credit Thư tín dụng TFC Trade Finance Center Trung tâm Tác nghiệp Tài trợ thương mại URC Uniform Rules for Qui tắc thống nhất về nhờ thu Collection UCP Uniform Customs and Quy tắc và thực hành thống nhất về tín Practice for Documentary dụng chứng từ Credits URR Uniform Rules for bank Qui tắc thống nhất về hoàn trả tiền to bank Reimbursement giữa các ngân hàng theo tín dụng chứng từ KSV Kiểm soát viên SGD Sở giao dịch Từ viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt TTTM Tài trợ thương mại XNK Xuất nhập khẩu
5. nhtm Ngân hàng thương mại nhtw Ngân hàng trung ương tctd Tổ chức tín dụng KH Khách hàng KD Kinh doanh NHĐL Ngân hàng đại lý QĐ Quyết định HĐTD Hợp đồng tín dụng QLRR Quản lý rủi ro TT Trung tâm tác nghiệp tài trợ thương TNTTTM mại TSC Trụ sở chính
6. DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Bảng 2.1: Một số kết quả hoạt động kinh doanh chủ yếu của BIDV từ 2015-2019 Bảng 2.2. Doanh số hoạt động TTTM XNK qua các năm Bảng 2.3 Chỉ tiêu thời gian xử lý tác nghiệp TTTM XNK Biểu đồ 1.1: Mô hình xử lý giao dịch TTTM XNK tại NHTM Biểu đồ 2.1: Một số kết quả hoạt động kinh doanh chủ yếu của BIDV từ 2015-2019 Biểu đồ 2.2: Tình hình thông báo L/C xuất khẩu tại BIDV Biểu đồ 2.3: Tình hình chiết khấu bộ chứng từ nhờ thu xuất khẩu theo L/C tại BIDV Biểu đồ 2.4: Tình hình sử dụng phương thức nhờ thu xuất khẩu tại BIDV Biểu đồ2.5 : Tình hình phát hành LC nhập khẩu tại BIDV Biểu đồ 2.6: Tình hình sử dụng phương thức nhờ thu NK tại BIDV Biểu đồ2.7 : Tình hình phát hành bảo lãnh tại BIDV Biều đồ 2.8: Thị phần TTTM XNK của BIDV từ 2015 – 2019. Biểu đồ2.9 : Tỷ lệ vi phạm thời gian cam kết xử lý giao dịch/sai sót tác nghiệp Sơ đồ 2.1 Cơ cấu bộ máy Quản lý BIDV Sơ đồ 2.2 Quy trình thực hiện giao dịch UPAS L/C
7. TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Bài luận văn tập trung nghiên cứu về chất một trong những hoạt động của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – BIDV là Tài trợ thương mại xuất nhập khẩu, gồm 3 chương với kết quả nghiên cứu chính của từng chương như sau: Chương 1: Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về các hoạt động cơ bản nói chung của ngân hàng thương mại và về hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu nói riêng, đồng thời nêu ra định nghĩa về chất lượng hoạt động tài trợ thương mại, các chỉ tiêu đánh giá và các nhân tố chi phối việc phát triển hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại Ngân hàng thương mại. Chương 2: Nêu tổng quan về NH TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam, phân tích thực trạng hoạt chất lượng hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại BIDV, đánh giá các mặt đạt được và chưa đạt đồng thời tìm nguyên nhân cho các mặt chưa đạt được đó. Chương 3: Nêu lên những định hướng phát triển cho hoạt động nói chung của BIDV và hoạt động TTTM XNK nói riêng, luận văn đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động TTTM XNK tại BIDV, đồng thời đưa ra kiến nghị đối với NHNN, VCCI và các doanh nghiệp xuất nhập khẩu để thúc đẩy hoạt động TTTM XNK ngày càng phát triển.
8. 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, quá trình toàn cầu hóa diễn ra với quy mô và tốc độ ngày càng lớn trong đó hoạt động ngoại thương có vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển và hội nhập của mỗi quốc qua. Hoạt động thương mại quốc tế Việt Nam theo đó cũng đã có những bước tiến rất đáng khích lệ. Tiến trình hội nhập quốc tế đã góp phần quan trọng nâng tầm thế và lực cho Việt Nam trong phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao thu nhập cho người dân; tạo sức ép và điều kiện để tích cực hoàn thiện thể chế kinh tế; nỗ lực nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, doanh nghiệp và sản phẩm. Trong tiến trình ấy không thể bỏ qua vai trò của các ngân hàng thương mại khi vừa là nhà tài trợ vốn cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong nước, vừa là trung gian thanh toán giữa doanh nghiệp, tổ chức Việt Nam với các bạn hàng trên thế giới. Trong các hoạt động của NHTM nói chung và của BIDV nói riêng, hoạt động tài trợ thương mại trong xuất nhập khẩu đóng một vai trò quan trọng khi vừa cung cấp phương tiện thanh toán cho các giao dịch mua bán hàng hóa, dịch vụ giữa các cá nhân, tổ chức thuộc các quốc gia khác nhau, vừa cung cấp tín dụng cho quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cũng như cung cấp thông tin về thị trường, đối tác giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro khi tham gia vào thị trường quốc tế. Là một hoạt động mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế nhưng hoạt động Tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại BIDV cũng phải đối mặt nhiều thách thức. Thị phần TTTM của BIDV trong những năm gần đây hầu như không thay đổi. Bên cạnh đó, thu phí từ hoạt động tài trợ thương mại tuy có tăng nhưng chủ yếu từ hoạt động tài trợ nhập khẩu; tài trợ xuất khẩu doanh số thấp hơn nhập khẩu; tỷ lệ thao tác thủ công trên chương trình còn cao, tỷ lệ vi phạm cam kết thời gian xử lý giao dịch chưa được cải thiện Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu đối với sự phát triển của các ngân hàng nói riêng và đối với sự phát triển của nền kinh tế trong thời đại toàn cầu hóa, tác giả đã quyết
9. 2 định chọn đề tài: Nâng cao chất lượng hoạt động Tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại NH TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam để nghiên cứu trong luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu. Những giải pháp về nâng cao chất lượng hoạt động TTTM XNK đã được nghiên cứu gần đây trong một số đề tài như: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Sài Gòn – Hà Nội trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Việt Nam, Tác giả Trịnh Thị Ngà (2010), Luận văn thạc sỹ, Đại học Ngoại Thương. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động tài trợ thương mại tại Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam., Tác giả Nguyễn Thị Lan Thanh (2010), Luận văn thạc sỹ. Đại học Ngoại Thương. Nâng cao chất lượng hoạt động TTTM XNK tại NH NH TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, tác giả Hồ Thị Quỳnh Nga (2015), Luận văn thạc sỹ, Đại học KTQD Các đề tài nghiên cứu trên đã đưa ra cơ sở lý thuyết, thực trạng và một số giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động TTTM XNK tại BIDV. Tuy nhiên các đề tài nghiên cứu mới dừng lại ở năm 2015, bước vào giai đoạn mới, khi Việt Nam đã và đang tiến hành ký kết nhiều hiệp định thương mại, sản phẩm TTTM XNK tại các NHTM nói chung và tại BIDV nói riêng vẫn cần được mở rộng và phát triển. Do vậy, việc nâng cao chất lượng hoạt động TTTM XNK vẫn cần được nghiên cứu và hoàn thiện. Luận văn kế thừa một số nội dung của các công trình đã công bố nhưng vẫn đảm bảo tính độc lập. 3. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại BIDV. Để đạt được mục đích nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại BIDV, luận văn sẽ tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau đây: + Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về ngân hàng thương mại, hoạt động tài trợ
10. 3 thương mại XNK, chất lượng hoạt động TTTM XNK tại các ngân hàng thương mại. + Phân tích, đánh giá thực trạng, chỉ ra những mặt tồn tại và nguyên nhân những mặt tồn tại của hoạt động TTTM XNK tại BIDV. + Đề ra những giải pháp cho BIDV nhằm nâng cao chất lượng hoạt động TTTM XNK. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là chất lượng hoạt động TTTM XNK ở ngân hàng thương mại. Phạm vi nghiên cứu của luận văn là hoạt hoạt động TTTM XNK của ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, BIDV trong giai đoạn 2015 – 2019. 5. Phương pháp nghiên cứu Nội dung của luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp thống kê, phân tích, so sánh, tổng hợp trong thu thập và xử lý thông tin thứ cấp 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần lời mở đầu và kết luận, luận văn gồm ba chương: Chương I : Cơ sở lý luận về chất lượng hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại NHTM Chương II : Thực trạng chất lượng hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại BIDV Chương III : Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động tài trợ thương mại xuất nhập khẩu tại BIDV Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới PGS, TS Nguyễn Văn Hồng, người đã tận tình hướng dẫn và cung cấp nhiều chỉ dẫn khoa học có giá trị, cũng như thường xuyên động viên tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ để luận văn tốt nghiệp này có thể hoàn thành tốt đẹp. Đồng thời, tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo khoa Tài chính Ngân hàng, khoa Sau đại học và các thầy cô giáo của trường Đại học Ngoại thương nói chung đã cung cấp cho học viên những kiến thức