Luận văn Nâng cao năng lực các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam hiện nay

Nội dung tài liệu: Luận văn Nâng cao năng lực các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam hiện nay

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÂNG CAO NĂNG LỰC CÁC THIẾT CHẾ THỰC THI PHÁP LUẬT LIÊN QUAN ĐẾN TRÁCH NHIỆM SẢN PHẨM TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY Ngành: Luật Kinh tế PHẠM THỊ DIỄM NƯƠNG Hà Nội - 2019
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÂNG CAO NĂNG LỰC CÁC THIẾT CHẾ THỰC THI PHÁP LUẬT LIÊN QUAN ĐẾN TRÁCH NHIỆM SẢN PHẨM TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY Ngành: Luật Kinh tế Mã số: 8380107 Họ và tên học viên: Phạm Thị Diễm Nương Người hướng dẫn: TS Nguyễn Minh Thư Hà Nội - 2019
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng, phân tích trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn do tôi tự tìm hiểu, phân tích một các trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Học viên Phạm Thị Diễm Nương
4. ii LỜI CẢM ƠN Trân trọng cám ơn các thầy cô giáo trong Khoa Luật, Khoa Sau Đại học – Trường Đại học Ngoại thương đã tạo điều kiện tốt nhất để tác giả thực hiện luận văn của mình. Đặc biệt, xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành nhất đến TS. Nguyễn Minh Thư đã hướng dẫn, giúp đỡ tận tình để tác giả có được công trình nghiên cứu này. Học viên Phạm Thị Diễm Nương
5. iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii TÓM TẮT LUẬN VĂN ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ TRÁCH NHIỆM SẢN PHẨM VÀ CÁC THIẾT CHẾ THỰC THI PHÁP LUẬT LIÊN QUAN ĐẾN TRÁCH NHIỆM SẢN PHẨM ............................................................................................................... 5 1.1. Tổng quan về trách nhiệm sản phẩm và pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm .................................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm trách nhiệm sản phẩm và pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm ................................................................................................. 5 1.1.2. Một số đặc điểm cơ bản của pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm ............................................................................................................... 15 1.2. Tổng quan về các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm .............................................................................................................. 17 1.2.1. Khái niệm và vai trò của các thiết chế thực thi pháp luật .................. 17 1.2.2. Khái quát chung về Các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm ................................................................................................ 18 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CÁC THIẾT CHẾ THỰC THI PHÁP LUẬT LIÊN QUAN ĐẾN TRÁCH NHIỆM SẢN PHẨM TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY ................................................................................................... 29 2.1. Tổng quan về pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam hiện nay ...................................................................................................... 29 2.2. Thực tiễn năng lực các thiết thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm .................................................................................................. 33 2.2.1. Thực tiễn năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước ...................... 33 2.2.2. Thực tiễn năng lực của hệ thống toà án ............................................... 45 2.2.3. Thực tiễn năng lực của trọng tài .......................................................... 49 2.2.4. Thực tiễn năng lực của Hiệp hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng .. 51
6. iv 2.3. Đánh giá thực trạng năng lực các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm .................................................................................... 57 2.3.1. Những thành tựu đạt được ....................................................................... 57 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 60 CHƯƠNG 3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CÁC THIẾT CHẾ THỰC THI PHÁP LUẬT LIÊN QUAN ĐẾN TRÁCH NHIỆM SẢN PHẨM TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY .......................................................... 69 3.1. Định hướng hoạt động của các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm ở Việt Nam trong giai đoạn tới .................................. 69 3.2. Kiến nghị nhằm nâng cao năng lực các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam ................................................ 70 3.2.1. Kiến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước ................................ 70 3.2.2. Kiến nghị đối với hệ thống toà án ......................................................... 71 3.2.3. Kiến nghị đối với tổ chức trọng tài ....................................................... 72 3.2.4. Kiến nghị đối với các hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng ........................ 73 3.2.5. Các kiến nghị khác ................................................................................ 76 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 80
7. v TÓM TẮT LUẬN VĂN Trên cơ sở các mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu đề ra, luận văn đã đạt được những kết quả như sau: - Nghiên cứu tổng quan về trách nhiệm sản phẩm và pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm và các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm; - Nghiên cứu về thực trạng năng lực của các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam hiện nay; từ đó rút ra những đánh giá, nhận xét về hệ thống các thiết chế này. - Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao năng lực của các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam hiện nay, bao gồm nhóm đề xuất dành cho các cơ quan quản lý nhà nước, đề xuất dành cho hệ thống toà án, tổ chức trọng tài và các kiến nghị dành cho các hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng.
8. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình hoàn thiện các công cụ pháp lý bảo vệ người tiêu dùng, chế định trách nhiệm sản phẩm đã ra đời như một sự tất yếu nhằm đáp ứng yêu cầu bảo vệ người tiêu dùng một cách đầy đủ và hữu hiệu hơn. Chế định pháp luật này được áp dụng đầu tiên ở Hoa Kỳ và sau đó được tiếp nhận bởi các quốc gia ở Châu Âu (ở cấp độ Liên minh Châu Âu và quốc gia thuộc Liên minh), ở Châu Á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, các quốc gia ASEAN). Pháp luật về trách nhiệm sản phẩm đã được phát triển để thúc đẩy sự an toàn và bồi thường thích đáng trong các trường hợp một bên bị thương tích hoặc tổn thất từ việc sử dụng sản phẩm. Các nguyên tắc được áp dụng để đạt được mục tiêu này được sử dụng khá linh hoạt, được phát triển để cân bằng lợi ích của người sản xuất và người cung ứng với việc bảo vệ quyền lợi cho những người có thể bị ảnh hưởng từ việc sử dụng sản phẩm của họ. Tại Việt Nam, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 ra đời đã tạo cơ sở pháp lý cho việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người tiêu dùng trong vấn đề trách nhiệm sản phẩm. Thông qua đạo luật này, cácthiết chế thực thi trách nhiệm sản phẩm ở Việt Nam ngày càng thể hiện rõ vai trò của mình hơn trong việc thực thi và áp dụng pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm, bảo vệ người tiêu dùng. Các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm là một nội dung hết sức quan trọng, đảm bảo tính khả thi của toàn bộ nội dung khác được đề cập trong Luật Bảo vệ người tiêu dùng 2010 và các văn bản liên quan về bảo vệ người tiêu dùng dưới góc độ trách nhiệm sản phẩm của doanh nghiệp. Hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan tài phán và các hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng tại Việt Nam đã tham gia khá tích cực vào công tác thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm, tuy nhiên, trên thực tế, trong quá trình thực thi, các cơ quan này thể hiện nhiều điểm bất cập trong tổ chức cũng như vận hành. Vì vậy, để hiệu quả hoạt động của các thiết chế thực thi pháp luật về trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam được nâng cao, tác giả lựa chọn vấn đề “Nâng cao năng lực các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam hiện nay” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn của mình.
9. 2 2. Tình hình nghiên cứu Vấn đề nâng cao năng lực các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam hiện nay là một nghiên cứu còn khá mới mẻ. Tuy nhiên, đã có một số nghiên cứu trước đó liên quan đến nội dung về thiết chế bảo vệ người tiêu dùng và các nghiên cứu về vấn đề trách nhiệm sản phẩm. Các công trình nghiên cứu về nội dung thiết chế bảo vệ người tiêu dùng tiêu biểu có thể kể đến như: - Nghiên cứu của Cục Quản lý Cạnh tranh (Nay là Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng) – Bộ Công thương với sự giúp đỡ của tổ chức CUTS International tại Việt Nam: Thiết chế bảo vệ người tiêu dùng: Thực trạng Việt Nam, kinh nghiệm quốc tế và định hướng hoàn thiện. - Hội thảo “Tăng cường năng lực các thiết chế thực thi pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở Việt Nam và kinh nghiệm của Đức” được kết hợp tổ chức bởi Trường Đại học Luật Hà Nội với Trung tâm Pháp luật Đức và Viện Friedrich-Ebert-Stiftung Hà Nội tổ chức tháng 3/2015. Hội thảo có các bài viết đề cập đến Thực trạng pháp luật Việt Nam về các thiết chế thực thi pháp luật bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt là các bài viết đánh giá về thực trạng năng lực của các thiết chế cụ thể (Hệ thống cơ quan quản lý nhà nước, hệ thống toà án, Tổ chức xã hội) trong thực thi pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở Việt Nam. Các nghiên cứu về vấn đề trách nhiệm sản phẩm mặc dù mới được quan tâm khoảng 10 năm gần đây, nhưng nội dung này cũng được các nhà khoa học quan tâm và tìm hiểu: - Tiêu biểu trong số này phải kể đến tác giả Trương Hồng Quang với nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề trách nhiệm sản phẩm: Hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm sản phẩm nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ người tiêu dùng ở Việt Nam; Pháp luật trách nhiệm sản phẩm của Canada; Pháp luật về trách nhiệm sản phẩm của Liên minh Châu Âu; Kinh nghiệm xây dựng pháp luật về trách nhiệm sản phẩm của một số nước Asean (viết cùng tác giả Trần Thị Quang Hồng).
10. 3 - Tác giả Tăng Văn Nghĩa với bài viết Bàn về luật trách nhiệm sản phẩm trong kinh doanh quốc tế đã nghiên cứu một cách khái quát về vấn đề trách nhiệm sản phẩm và khả năng áp dụng vấn đề trách nhiệm sản phẩm trong kinh doanh quốc tế. - Bên cạnh đó, một số khoá luận tốt nghiệp cũng lựa chọn vấn đề trách nhiệm sản phẩm đề nghiên cứu: Tác giả Nguyễn Hương Giang với khoá luận Trách nhiệm sản phẩm (Product liability) và những vấn đề đặt ra khi xuất khẩu vào thị trường nước phát triển; Tác giả Nguyễn Thị Hải Hà với khoá luận Trách nhiệm sản phẩm – Những vấn đề đặt ra trong thương mại quốc tế. Từ tổng quan tình hình nghiên cứu, có thể nhận thấy, các công trình nghiên cứu về năng lực các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm còn chưa được quan tâm, tuy nhiên, đây lại là một vấn đề mang tính cấp bách, vì vậy, tác giả lựa chọn nội dung này làm vấn đề nghiên cứu cho luận văn của mình. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Tăng cường năng lực các thiết chế thực thi pháp luật về trách nhiệm sản phẩm là một vấn đề có phạm vi nghiên cứu chuyên sâu. Để thực hiện đề tài này, trước hết cần phải đánh giá được về thực trạng thực thi pháp luật về trách nhiệm sản phẩm của các thiết chế tại Việt Nam. Ở đây, cần lưu ý, đó là các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan tài phán và các tổ chức xã hội về bảo vệ người tiêu dùng. Sau đó, đề tài sẽ tiến hành tìm hiểu nguyên nhân và nghiên cứu những giải pháp đề xuất đề nâng cao năng lực thực thi pháp luật về trách nhiệm sản phẩm của các thiết chế này. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu, đề tài đặt ra những nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Nghiên cứu tổng quan về trách nhiệm sản phẩm và pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm và các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm; - Nghiên cứu về thực trạng năng lực của các thiết chế thực thi pháp luật liên quan đến trách nhiệm sản phẩm tại Việt Nam hiện nay;