Luận văn Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận

Nội dung tài liệu: Luận văn Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn Thành phố Phan Rang – Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VĂN CHINH NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ PHAN RANG – THÁP CHÀM, TỈNH NINH THUẬN LUẬN VĂN THẠC SĨ TỘI PHẠM HỌC VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM HÀ NỘI, 2020
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VĂN CHINH NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ PHAN RANG – THÁP CHÀM, TỈNH NINH THUẬN Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số: 8.38.01.05 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. PHẠM VĂN TỈNH HÀ NỘI, 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN NGUYỄN VĂN CHINH
4. MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 Chương 1: Những vấn đề lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang - Tháp Chàm .......................................................................... 10 1.1. Khái niệm, ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ............................ 10 1.1.1. Khái niệm nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ...................................................................... 10 1.1.2. Ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác .......................................... 11 1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ...................................................................... 12 1.2.1. Nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác nhập tâm .......................... 14 1.2.2. Nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác xuất tâm ........................... 19 1.3. Cơ chế tác động của nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ....................................................... 20 1.4. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với tình hình tội phạm, nhân thân người phạm tội và phòng ngừa loại tội phạm này .................................................................... 22 1.4.1. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ...................................................... 22 1.4.2. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với nhân thân người phạm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ................................... 23
5. 1.4.3. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với phòng ngừa tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ................................... 24 Chương 2: Thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang – Tháp Chàm giai đoạn 2014 -2018 ........................................................ 26 2.1. Thực trạng nhận thức về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang – Tháp Chàm ......................................................................................................... 26 2.1.1. Thực trạng nhận thức thông qua văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và văn bản triển khai thực hiện của chính quyền thành phố Phan Rang – Tháp Chàm ............ 26 2.1.2. Thực trạng nhận thức nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang – Tháp Chàm giai đoạn 2014-2018 thông qua các thông số của tình hình tội phạm .......................................................................................................................... 33 2.2. Thực trạng các nguyên nhân và điều kiện cụ thể của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang – Tháp Chàm giai đoạn 2014 -2018 .................................................................................. 42 2.2.1. Nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác nhập tâm .......................... 42 2.2.2. Nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác xuất tâm ........................... 50 2.3. Trực trạng làm sáng tỏ nguyên nhân và điều kiện cụ thể của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang – Tháp Chàm thông qua chủ thể phòng, chống tội phạm ..................................... 52 Chương 3: Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang - Tháp Chàm và những vấn đề đặt ra đối với phòng ngừa hiện tượng tiêu cực này57
6. 3.1. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang – Tháp Chàm và vấn đề dự báo tình hình tội phạm này ................................................................................... 57 3.1.1. Cơ sở dự báo ........................................................................................................ 57 3.2. Tăng cường nhận thức về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang – Tháp Chàm trong phòng ngừa tình hình tội phạm này ...................................... 60 3.2.1. Đối với các cơ quan chuyên trách ....................................................................... 60 3.2.2. Đối với các cơ quan, tổ chức không chuyên trách và Công dân ......................... 61 3.3. Giải quyết nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác và phòng ngừa tình tội phạm này ................ 62 3.3.1. Những giải pháp khắc phục nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác nhập tâm ......................................................................................................................... 62 3.3.2. Những giải pháp khắc phục nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác xuất tâm .......................................................................................................................... 73 KẾT LUẬN ................................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
7. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ANTT : An ninh trật tự BLHS : Bộ luật hình sự CAND : Công an nhân dân MTTQ : Mặt trận tổ quốc TAND : Tòa án nhân dân THTP : Tình hình tội phạm TNXH : Tệ nạn xã hội TTATXH : Trật tự an toàn xã hội VKSND : Viện kiểm sát nhân dân
8. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Phan Rang – Tháp Chàm là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Ninh Thuận, diện tích tự nhiên 79,17 km² [6, tr.19], phía Bắc giáp huyện Bác Ái và huyện Ninh Hải, phía Tây giáp huyện Ninh Sơn, phía Nam giáp huyện Ninh Phước, phía Đông giáp biển Đông. Thành phố có 15 phường (Bảo An, Đài Sơn, Đạo Long, Đô Vinh, Đông Hải, Kinh Dinh, Mỹ Bình, Mỹ Đông, Mỹ Hải, Mỹ Hương, Phủ Hà, Phước Mỹ, Tấn Tài, Thanh Sơn, Văn Hải) và 01 xã (Thành Hải). Thành phố có lịch sử lâu đời, từng là kinh đô Panduranga của Vương quốc Champa cổ, sau nhiều lần tách, nhập thì ngày nay Phan Rang – Tháp Chàm là trung tâm văn hóa, kinh tế - xã hội của tỉnh Ninh Thuận. Về dân cư, theo Niên giám thống kê của tỉnh Ninh Thuận năm 2018, thành phố có 176.865 người. Trong đó có 89.303 nam và 87.562 nữ; với mật độ dân số 2.233 người/km2, số dân thành thị là 167.270 nguuời, nông thôn là 9.595 người, số người trong độ tuổi từ 15- 59 tuổi khoảng 107.268 người chiếm 60,65% dân số. Tỷ lệ hộ nghèo còn cao với 1.371 hộ, chiếm 2,76%, hộ cận nghèo còn 2.401 hộ chiếm 4,84%; Thành phố có nhiều dân tộc anh em chung sống, trong đó, chiếm tỷ lệ cao nhất là người Kinh và người Chăm. Trình độ dân trí ở một số địa bàn còn thấp, nhất là các phường ven biển. Phan Rang -Tháp Chàm nằm ở vị trí đầu mối giao thông quan trọng trong phát triển, có trục quốc lộ 1A nối quốc lộ 27 đi Đà Lạt; tuyến đường sắt thống nhất Bắc - Nam đi qua ga Tháp Chàm; cách cảng biển và cảng hàng không Quốc tế Cam Ranh 60km và cách thành phố Nha Trang 110 km về phía Bắc; cách thành phố Hồ Chí Minh 350 km về phía Nam; cách thành phố Đà Lạt 110 km về phía Tây. Với vị trí thuận lợi về giao thông đường bộ, đường sắt, đường hàng không, thành phố đóng vai trò là đầu mối giao thông liên vùng, trung tâm giao lưu kinh tế kết nối với vùng Tây Nguyên, vùng duyên hải Nam Trung bộ và khu kinh tế trọng điểm phía Nam. Đây là tiềm năng, lợi thế so sánh, tạo cơ hội cho sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố nói riêng và tỉnh Ninh Thuận nói chung. Tuy nhiên, điều kiện tự nhiên – xã hội nói trên cũng là 1
9. điều kiện thuận lợi cho các loại tội phạm hoạt động. Qua nghiên cứu cho thấy, không nằm ngoài xu hướng chung của cả nước, THTP trên địa bàn thành phố có diễn biến phức tạp với nhiều loại tội khác nhau như giết người, cướp tài sản, cướp giật tài sản, trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích, mua bán trái phép chất ma túy, gây rối trật tự công cộng... đặc biệt, thời gian gần đây còn xảy ra một số loại tội phạm phi truyền thống như tội phạm lợi dụng công nghệ cao. Trong đó, nổi lên là tình hình tội “cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”. Theo thống kê của TAND thành phố Phan Rang – Tháp Chàm, từ năm 2014 đến tháng 2018, TAND thành phố đã xét xử 665 vụ án hình sự, 945 bị cáo; trong đó có 119 vụ án cố ý gây thương tích (chiếm tỷ lệ 17,89% tổng số vụ án khởi tố), với tổng số 178 bị cáo, chiếm tỷ lệ 18,84% tổng số bị cáo. Thủ đoạn phạm tội của các đối tượng này không còn đơn giản do bồng bột, thiếu suy nghĩ, mà nhiều vụ cho thấy đã có sự tính toán, chuẩn bị kỹ càng và khá tinh vi, thậm chí đã hình thành các nhóm tội phạm có tính nguy hiểm cao, chuyên cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê... Việc gia tăng tội phạm “cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác” không chỉ tăng về số lượng đối tượng, vụ án, mà số đối tượng trong cùng một vụ án cũng có xu hướng tăng, tỷ lệ tái phạm tăng, cùng với đó là tuổi đời phạm tội của các đối tượng ngày càng trẻ hoá. Đây thực sự là một vấn đề rất đáng báo động. Trước tình hình nêu trên, Thành ủy, UBND thành phố đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy Đảng triển khai quyết liệt đồng bộ các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, của địa phương về công tác phòng, chống tội phạm nói chung và THTP cố ý gây thương tích và gây tổn hại sức khỏe cho người khác nói riêng như Nghị quyết 09/1998/NQ-CP ngày 31/7/1998 về “Tăng cường công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới”, Chỉ thị số 48-CT/TW ngày 22/10/2010 của Bộ Chính trị về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới”, Chỉ thị số 46-CT/TW ngày 22/6/2015 của Bộ Chính trị về “Tăng cường sự 2
10. lãnh đạo của Đảng đối với công tác đảm bảo an ninh, trật tự trong tình hình mới” đồng thời, Thành ủy đã cụ thể hóa bằng các văn bản như Công văn số 557-CV/TU ngày 08/11/2011 của Ban Thường vụ Thành ủy về tăng cường chỉ đạo phòng, chống tội phạm, lập lại THTP trên địa bàn thành phố; Nghị quyết số 04-NQ/TU ngày 06/01/2012 của Ban Thường vụ Thành ủy về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với nhiệm vụ bảo vệ ANTT đến năm 2015”, Chỉ thị số 27-CT/TU ngày 13/5/2014 của Ban Thường vụ Thành ủy về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm và TNXH trên địa bàn thành phố” Tuy vậy, THTP vẫn diễn ra phức tạp và nghiêm trọng. Vì thế cần phải được nghiên cứu cơ bản và chuyên sâu, tức là việc nghiên cứu phải được thực hiện trên cơ sở hướng dẫn của khoa học pháp lý hình sự chuyên ngành - tội phạm học. Bên cạnh bề dày lịch sử của các khoa học pháp lý hình sự về Chống tội phạm, Tội phạm học với tính cách là khoa học pháp lý hình sự về Phòng ngừa tội phạm cũng đã hiện hữu ở nước ta hàng chục năm nay và đang được áp dụng để nghiên cứu tội phạm các loại vì mục đích phòng ngừa. Theo đó, việc phòng ngừa tội phạm phải được thiết lập trên cơ sở xác định được quy luật vận động của tội phạm, trong đó, việc xác định nguyên nhân và điều kiện của THTP là vấn đề cơ bản. Nói cách khác, phải đặt phòng ngừa tội phạm trên nền tảng của kết quả nghiên cứu hai vấn đề cơ bản của nó là THTP và vấn đề nguyên nhân, điều kiện của hiện tượng tiêu cực này, trong đó phải xem THTP là Quả để xác định Nhân. Đây là hướng nghiên cứu hứa hẹn mang lại hiệu quả cao cho công cuộc đấu tranh phòng và chống tội phạm trên phạm vi quốc tế và quốc gia. Vì thế nó cần được áp dụng cho từng địa phương, trong đó có thành phố Phan Rang – Tháp Chàm và việc áp dụng này đối với những tội danh vốn đã xảy ra trên thực tế hàng năm tại địa phương là rất cần thiết và khả thi. Chính vì các lý do như vậy, đề tài “Nguyên nhân, điều kiện tình hình tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn thành phố Phan Rang – Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận” đã được lựa chọn để nghiên cứu. 3