Luận văn Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận

Nội dung tài liệu: Luận văn Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHAN ANH DŨNG NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI THỰC HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN LUẬN VĂN THẠC SĨ TỘI PHẠM HỌC VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM HÀ NỘI, 2019
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHAN ANH DŨNG NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI THỰC HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số: 8.38.01.05 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN TẤT VIỄN HÀ NỘI, 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN PHAN ANH DŨNG
4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI THỰC HIỆN .................................................................................................. 7 1.1. Khái niệm tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện ......................... 7 1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện ............................................................................................................. 15 1.3. Cơ chế tác động của nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện. ............................................................................... 19 1.4. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện nhân thân người phạm tội và phòng ngừa tội phạm này ...... 22 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI THỰC HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN ................................................................ 28 2.1. Thực trạng tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn Tỉnh Ninh Thuận .......................................................................................... 29 2.2. Nhận diện nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn Tỉnh Ninh Thuận .............................................. 35 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN DO NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI THỰC HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NINH THUẬN........................................ 52 3.1. Dự báo tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận .................................................................................................. 52 3.2. Các giải pháp phòng ngừa tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận .................................................................................... 56 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ANTT : An ninh trật tự CAND : Công an nhân dân HKTT : Hộ khẩu thường trú TAND : Tòa án nhân dân TCTS : Trộm cắp tài sản TNXH : Tệ nạn xã hội TTATXH : Trật tự an toàn xã hội TTHS : Tố tụng hình sự UBND : Ủy ban nhân dân VKSND : Viện kiểm sát nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa
6. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tình hình tội phạm trên địa bàn Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018 Bảng 2.2: Tỉ lệ tội phạm do người dưới 18 tuổi thực hiện và tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận từ năm 2014 – 2018 Bảng 2.3: Thống kê độ tuổi, giới tính tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 – 2018 Bảng 2.4: Đặc điểm xét theo trình độ văn hóa người dưới 18 tuổi phạm tội TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018 Bảng 2.5: Đặc điểm xét theo nghề nghiệp của người dưới 18 tuổi phạm tội TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014-2018 Bảng 2.6: Đặc điểm hoàn cảnh gia đình của người dưới 18 tuổi phạm tội trộm cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018 Bảng 2.7: Đặc điểm xét theo tôn giáo, tín ngưỡng của người dưới 18 tuổi phạm tội trộm cắp tài sản trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018 Bảng 2.8: Cơ cấu xét theo phương tiện gây án của người dưới 18 tuổi phạm tội TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014 - 2018 Bảng 2.9: Cơ cấu xét theo địa điểm gây án của người dưới 18 tuổi phạm tội TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014-2018 Bảng 2.10: Cơ cấu xét theo thời gian gây án của người dưới 18 tuổi phạm tội TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014-2018 Bảng 2.11: Cơ cấu xét theo hình thức cư trú của người dưới 18 tuổiphạm tội TCTS trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2014-2018 Bảng 2.12: Cơ cấu tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện xét theo đơn vị hành chính Bảng 2.13: Cơ cấu tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện xét theo tiền án, tiền sự
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Từ trước đến nay, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định thanh, thiếu niên là thế hệ tương lai của đất nước; là lớp người kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước; có vai trò xung kích, quan trọng trong các cuộc cách mạng, là lực lượng quyết định tương lai, vận mệnh của dân tộc. Chính vì vậy, vấn đề chăm sóc, giáo dục thế hệ trẻ và phòng ngừa, ngăn chặn người dưới 18 tuổi phạm tội từ lâu đã được Đảng, Nhà nước ta quan tâm, nghiên cứu và thực hiện. Điều đó đã được thể hiện trong các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng; pháp luật của Nhà nước, tiêu biểu như: Chỉ thị số 20-CT/TW ngày 05-11-2012 của Bộ Chính trị về “Tăng cường công tác chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em trong tình hình mới”; Hiến pháp năm 2013 (Khoản 1 Điều 37 quy định “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em”); Bộ luật hình sự (BLHS); Bộ Luật Tố tụng hình sự (BLTTHS); Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 (sửa đổi, bổ sung, có hiệu lực ngày 01/6/2017); Chương trình quốc gia phòng chống tội phạm; Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2012 – 2020 của Chính phủ. Bên cạnh đó, Nhà nước ta còn tham gia Công ước quốc tế về quyền trẻ em của Đại hội đồng Liên hợp quốc. Nhà nước ta cũng xác định rõ: nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội là “...Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội.” (Điều 91 BLHS nước Cộng hòa XHCN Việt Nam năm 2015, sửa đổi bổ sung 2017). Trong hơn 30 năm qua, công cuộc đổi mới toàn diện đất nước do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo đã đạt được những thành tựu to lớn và rất quan trọng, 1
8. có ý nghĩa lịch sử. Cùng với sự phát triển của cả nước, tỉnh Ninh Thuận cũng có những bước phát triển vượt bậc. Kinh tế tăng trưởng nhanh, cơ sở hạ tầng được chú trọng đầu tư khang trang, sạch đẹp, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của mặt trái cơ chế thị trường và sự tác động của những yếu tố tiêu cực khác, tình trạng phân hóa giàu – nghèo, tình hình tội phạm và tệ nạn xã hội trên địa bàn tỉnh có những diễn biến phức tạp, ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, tác động không tốt đến một bộ phận quần chúng nhân dân, trong đó có những người dưới 18 tuổi. Theo thống kê của Công an tỉnh Ninh Thuận, từ năm 2014 đến năm 2018, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã khởi tố điều tra 1.680 vụ án hình sự, khởi tố 2.038 bị can; trong đó có 238 vụ án có dưới 18 tuổi tham gia (chiếm tỷ lệ 14,2% tổng số vụ án khởi tố), với tổng số 316 bị can là người dưới 18 tuổi, chiếm tỷ lệ 15,5% tổng số bị can. Qua khảo sát cho thấy người dưới 18 tuổi phạm nhiều loại tội khác nhau như trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích, mua bán trái phép chất ma túy, gây rối trật tự công cộng, nguy hiểm hơn, người dưới 18 tuổi còn thực hiện các hành vi phạm tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng như cướp giật tài sản, cướp tài sản, giết người... Trong các loại tội phạm nói trên, chiếm tỷ lệ cao nhất vẫn là trộm cắp tài sản tổng số 147 bị can chiếm tỷ 46,52%. Các đối tượng phạm tội bằng những thủ đoạn tinh vi, có sự tính toán, chuẩn bị kỹ càng, thậm chí đã hình thành các băng, nhóm tội phạm có tính nguy hiểm cao. Số lượng các vụ án tăng nhanh, nhiều vụ án nghiêm trọng xảy ra, cùng với tính chất phức tạp của từng vụ án là những thủ đoạn tinh vi, tài sản thiệt hại lớn, để lại những hậu quả nghiêm trọng, gây bức xúc trong quần chúng nhân dân, làm xôn xao dư luận xã hội. Việc gia tăng tội phạm do người dưới 18 tuổi thực hiện nói chung và tội phạm trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện nói riêng không chỉ tăng về số lượng đối tượng, vụ án, mà số đối tượng trong cùng một vụ 2
9. án cũng có xu hướng tăng, tỷ lệ tái phạm của người dưới 18 tuổi tăng, cùng với đó là tuổi đời phạm tội của các đối tượng là người dưới 18 tuổi cũng trẻ hoá. Đây thực sự là một vấn đề rất đáng báo động. Trước thực trạng trên, việc nghiên cứu tình hình tội phạm trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện, phân tích đặc điểm hành vi phạm tội trộm cắp của người dưới 18 tuổi, tìm ra những nguyên nhân, điều kiện của tình hình đó, từ đó đề xuất những giải pháp phòng ngừa có hiệu quả trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới là thực sự cấp thiết. Do đó, học viên đã chọn đề tài: “Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận” làm luận văn cao học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong thời gian qua đã có một số công trình nghiên cứu khoa học, tổng kết liên quan đến đề tài như: PGS.TS. Phạm Văn Tỉnh (2008), Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm ở nước ta hiện nay – mô hình lý luận, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, (số 6); PGS. TS. Cao Thị Oanh (chủ biên), (2015), Các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; Lê Thị Bình (2018) Tội trộm cắp tài sản theo pháp luật Hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bình Phước, Luận văn thạc sĩ, Học viện Khoa học xã hội. Nguyễn Bá Phụ (1996), “Quản lý, giáo dục nhằm ngăn chặn công dân là vị thành niên vi phạm pháp luật ở thị xã Phan Rang - Tháp Chàm. Thực trạng và giải pháp”, đề tài khoa học cấp cơ sở, Công an tỉnh Ninh Thuận; Đỗ Bá Cở (2003), “Hoạt động của lực lượng CSND trong phòng ngừa người chưa thành niên phạm tội trong tình hình hiện nay”, nhà xuất bản CAND, Hà Nội; Nguyễn Nhị Hồng (2006), “Thực trạng người chưa thành niên vi phạm pháp luật ở địa bàn tỉnh Ninh Thuận và giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn”, đề tài khoa học cấp cơ sở, Công an tỉnh Ninh Thuận; Vũ Hồng Thức (2006),“Tệ nạn ma túy trong thanh thiếu niên, học sinh trên địa bàn 3
10. Ninh Thuận - Thực trạng và giải pháp”, đề tài khoa học cấp cơ sở, Công an tỉnh Ninh Thuận; Phan Quang Mục (2008), “Thực trạng tình hình học sinh, sinh viên vi phạm pháp luật trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận và các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn”, đề tài khoa học cấp cơ sở, Công an tỉnh Ninh Thuận. Những công trình nói trên thường tập trung nghiên cứu vấn đề người dưới 18 tuổi vi phạm pháp luật nói chung, chưa nghiên cứu chuyên sâu về nguyên nhân và điều kiện của tội phạm trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện trên một địa bàn cụ thể là tỉnh Ninh Thuận. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá đúng đặc điểm, nguyên nhân tình hình tội trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa tỉnh Ninh Thuận và dự báo tình hình tội phạm, đề xuất các giải pháp phòng ngừa tội trộm cắp do người dưới 18 tuổi thực hiện. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu trên, đề tài đề ra các nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Vận dụng lý luận tội phạm học để nhận diện chính xác nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội TCTS do người dưới 18 tuổi thực hiện ở Ninh Thuận. - Đánh giá thực trạng tình hình tội phạm trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận, thực tiễn công tác phòng ngừa của các cơ quan chức năng; từ đó rút ra những nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội phạm. - Dự báo tình hình tội phạm trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện trong những năm tới và đưa ra giải pháp phòng ngừa. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Tội trộm cắp tài sản do người dưới 18 tuổi thực hiện 4.2. Phạm vi nghiên cứu 4