Luận văn Nhân thân người phạm tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung tài liệu: Luận văn Nhân thân người phạm tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐOÀN THANH PHÚC NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI CƯỚP TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 3, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TỘI PHẠM HỌC VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM HÀ NỘI - 2020
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐOÀN THANH PHÚC NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI CƯỚP TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 3, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số: 638.01.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ TỘI PHẠM HỌC VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM VĂN TỈNH HÀ NỘI - 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Luận văn: “Nhân thân người phạm tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Phạm Văn Tỉnh. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa được công bố bởi các công trình khác. Người viết luận văn Đoàn Thanh Phúc
4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI CƯỚP TÀI SẢN .................................................................................. 7 1.1.Khái niệm nhân thân người phạm tội cướp tài sản ............................................ 7 1.2. Các đặc điểm nhân thân người phạm tội cướp tài sản ...................................... 8 1.3. Ý nghĩa của việc nghiên cứu nhân thân người phạm tội cướp tài sản ............ 13 Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 22 Chương 2: THỰC TIỄN NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI CƯỚP TÀI SẢN VÀ NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI CƯỚP TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 3 ........................................................ 24 2.1. Thực tiễn nhận thức về nhân thân người phạm tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3 giai đoạn từ năm 2015 - 2019 ................................................................... 24 2.2. Thực tiễn các đặc điểm nhân thân người phạm tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3 giai đoạn 2015 đến 2019 ........................................................................... 35 Tiểu kết chương 2 .................................................................................................... 50 Chương 3: NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI CƯỚP TÀI SẢN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI CƯỚP TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 3 ............................................................................. 52 3.1. Tăng cường nhận thức về nhân thân người phạm tội cướp tài sản trên địa bàn quận vì mục đích phòng ngừa tình hình tội phạm ................................................. 52 3.2. Hoàn thiện hệ thống giải pháp phòng ngừa tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3 từ khía cạnh nhân thân người phạm tội ....................................64 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................... 63 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 64 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
5. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1: Tỉ lệ giữa số vụ, số bị cáo của tội cướp tài sản so với tổng 25 số vụ, số bị cáo phạm tội hình sự trên địa bàn Quận 3. Bảng 2.2: Tỉ lệ số vụ, số bị cáo phạm tội cướp tài sản trên địa bàn 26 Quận 3 so với số vụ, số bị cáo phạm tội cướp tài sản trên địa bàn toàn Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2015 - 2019. Bảng 2.3: Diễn biến của tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 27 3 giai đoạn 2015 - 2019. So sánh mức độ tăng, giảm của số vụ, số bị cáo (lấy năm 2015 làm gốc 100%) Bảng 2.4: Diễn biến của tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 28 3 giai đoạn 2015 – 2019 trong so sánh liên kế. Bảng 2.5: Mức độ của tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3, 29 xét theo yếu tố dân cư của 14 đơn vị hành chính cấp phường (số dân cư sinh sống/bị cáo) từ năm 2015 - 2019. Bảng 2.6: Mức độ của tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3, 30 xét theo yếu tố diện tích (m2) của 14 đơn vị hành chính cấp phường, (số bị cáo/ 1m2), từ năm 2015 - 2019. Bảng 2.7: Mức độ của tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3, 31 xét theo yếu tố dân cư và diện tích của 14 đơn vị hành chính cấp phường, từ năm 2015 - 2019. Bảng 2.8: Cơ cấu theo chế tài đã áp dụng. 35 Bảng 2.9: Cơ cấu theo giới tính nhân thân người phạm tội cướp tài 36 sản trên địa bàn Quận 3 (2015 - 2019). Bảng 2.10: Cơ cấu theo độ tuổi nhân thân người phạm tội cướp tài sản 37 trên địa bàn Quận 3 (2015 - 2019). Bảng 2.11: Cơ cấu theo dân tộc nhân thân người phạm tội cướp tài sản 38 trên địa bàn Quận 3 (2015 – 2019) . Bảng 2.12: Cơ cấu theo trình độ học vấn của nhân thân người phạm 38
6. tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3 (2015 – 2019). Bảng 2.13: Cơ cấu theo nghề nghiệp của nhân thân người phạm tội 38 cướp tài sản trên địa bàn Quận 3 (2015 – 2019). Biểu đồ 2.1: Thông số về mức độ của tình hình tội cướp tài sản trên địa 26 bàn Quận 3 giai đoạn 2015 - 2019 .
7. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luât hình sự TAND: Tòa án nhân dân THTP: Tình hình tội phạm HSST: Hình sự sơ thẩm
8. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Là một quận nội thành của thành phố Hồ Chí Minh, Quận 3 có diện tích 4,92 km2, dân số 190.000 người [10], có phía Bắc giáp quận Phú Nhuận; phía Đông và Đông Nam giáp Quận 1 với ranh giới là đường Hai Bà Trưng và đường Nguyễn Thị Minh Khai; phía Nam và Tây Nam giáp quận 10 qua đường Cách mạng tháng tám và đại lộ Lý Thái Tổ. Quận 3 được coi là nơi có vị trí chiến lược quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố Hồ Chí Minh, có nhiều trục giao thông quan trọng chạy qua điạ bàn: đường Cách mạng tháng 8 nối với quốc lộ 22 đi Tây Ninh đi Camphuchia; đường Điện Biên Phủ nối với quốc lộ 1 xuyên Việt; đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa đi sân bay Tân Sơn Nhất. Ở Quận này còn quy tụ nhiều công trình về khoa học, giáo dục, thương mại, y tế với hàng loạt trung tâm thương mại sầm uất, thu hút nhiều dự án đầu tư phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm cho người lao động, góp phần cải thiện đời sống vật chất, tình thần cho người dân, nâng cao thu nhập bình quân đầu người hàng năm. Bên cạnh những thuận lợi, cơ hội thì Quận 3 cũng có những khó khăn, thách thức do những tác động tiêu cực như: do nhu cầu về việc làm nên số lượng người từ nhiều nơi kéo về đã mang theo những tệ nạn xã hội và phát sinh những tiêu cực, nảy sinh những mâu thuẫn, tranh chấp trong cộng đồng dân cư; tình hình tội phạm các loại ngày càng gia tăng, đặc biệt là tội cướp tài sản. Theo số liệu thống kê của Tòa án nhân dân (TAND) Quận 3, từ năm 2015 - 2019, trên địa bàn quận đã xảy ra 1.283 vụ án với 2.269 bị cáo, trong đó, tội cướp tài sản có 163 vụ, 271 bị cáo, tức là gần 8,37% về số bị cáo, một tỉ lệ rất cao so với toàn quốc giai đoạn 1986 - 1988 là 4,26 %, giai đoạn 2001 - 2003 là 5,77 % [4] Mặt khác, các biện pháp phòng ngừa tội phạm trên phạm vi toàn quốc, cũng như trên địa bàn cấp tỉnh và cấp huyện những năm qua đã được thực hiện thống nhất và ráo riết: Đảng có Chỉ thị 48 - CT/TW ngày 22/10/2010 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới; Thủ tướng chính phủ có Quyết định số 282/QĐ – TTg ngày 24 tháng 1
9. 02 năm 2011, Quyết định 623/QĐ-TTg ngày 14 tháng 4 năm 2016 về phê duyệt chiến lược quốc gia phòng, chống tội phạm giai đoạn 2016 – 2025 và định hướng đến năm 2030; Đảng và chính quyền cấp tỉnh và quận, huyện đều đề ra kế hoạch và chương trình hành động để triển khai thực hiện Chỉ thị và Quyết định của Trung ương như đã nêu một cách ráo riết và liên tục. Tuy vậy, kết quả đạt được còn hạn chế, tình hình tội phạm vẫn xẩy ra và có diễn biến phức tạp. Để phòng ngừa tội phạm xảy ra trên thực tế, tiến tới đẩy lùi tội phạm trên một địa bàn cụ thể như địa bàn Quận 3, thì tình hình tội phạm cần phải được nghiên cứu cơ bản và chuyên sâu, tức là việc phòng ngừa tội phạm phải được nghiên cứu và thiết lập trên cơ sở hướng dẫn của khoa học chuyên ngành, cái đã và đang hiện hữu ở nước ta. Đó là tội phạm học. Trong nghiên cứu tội phạm học, nhân thân người phạm tội vốn là mặt bộc lộ ra bên ngoài bao trùm nhất và sát thực nhất về bản chất xã hội của người phạm tội, cái giữ vai trò là cơ sở khách quan cho việc xác định nguyên nhân và điều kiện của tội phạm với tính cách là sự kết tinh của môi trường sống vào con người. Chính vì vậy, đề tài: “Nhân thân ngươì phạm tội cướp tài sản trên địa bàn Quận 3, thành phố Hồ Chí Minh” đã được lựa chọn để nghiên cứu trong phạm vi chuyên ngành Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài 2.1. Nhóm các công trình nghiên cứu lý luận cơ bản về nhân thân người phạm tội Thuộc về nhóm này, các công trình khoa học tiêu biểu sau đây cần phải được nghiên cứu: - Dương Tuyết Miên (2017), Tội phạm học đương đại, Nxb Tư Pháp; - Phạm Văn Tỉnh (2011), Phòng ngừa tội phạm và vấn để bảo vệ quyền con người một nghiên cứu liên ngành tội phạm học và nhân quyền học, Tạp chí Cảnh sát nhân dân, (số 29), tr 7 - 14; - Phạm Văn Tỉnh (2011), Cơ chế hành vi phạm tội - cơ sở để xác định nguyên nhân và điều kiện phòng ngừa tội phạm, Tạp chí kiểm sát, (số 1, số 3); 2
10. - Phạm Văn Tỉnh (2016), Tăng cường nhận thức về khái niệm tham nhũng và phòng, chống tham nhũng nước ta hiện nay, Tạp chí Nhân lực khoa học xã hội, (số 2); - Bùi Ai Giôn (2018), Các yếu tố tác động đến sự hình thành nhân thân người thực hiện các tội xâm phạm tình dục, luat/cac-yeu-to-tac-dong-den-su-hinh-thanh-nhan-than-nguoi-thuc-hien-cac-toi- xam-pham-tinh-duc, truy cập ngày 28/06/2020. Các công trình nghiên cứu trên là cơ sở để nhận thức những vấn đề lý luận cơ bản về nhân thân người phạm tội trong tội phạm học, bao gồm khái niệm nhân thân người phạm tội; phân biệt khái niệm nhân thân người phạm tội với một số khái niệm khác có liên quan; các đặc điểm của nhân thân người phạm tội; vai trò của nhân thân người phạm tội trong nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tội phạm theo mô hình cơ chế hành vi phạm tội Đây là những cơ sở lý luận quan trọng mà luận văn sẽ kế thừa để giải quyết các vấn đề do đề tài luận văn đặt ra. 2.2. Nhóm các công trình nghiên cứu cụ thể về nhân thân người phạm tội ở cả khía cạnh luật hình sự và tội phạm học Thuộc nhóm này có các công trình nghiên cứu sau đây đã được tham khảo: - Chu Thị Quỳnh (2015), Vai trò nhân thân người phạm tội – dấu hiệu quy trách nhiệm hình sự, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học quốc gia Hà Nội. - Phan Thị Phương Thảo (2017), Nhân thân người phạm tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh, Luận văn thạc sĩ Luật học, Học viện khoa học xã hội; - Trần Thị Liên (2018), Nhân thân người phạm tội về ma túy trên địa bàn quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh, Luận án tiến sĩ, HVKHXH. Các công trình nghiên cứu trên được xem như những tài liệu thực tế ở nhiều vùng, miền khác nhau, ở các phạm vi nghiên cứu khác nhau và ở các tội phạm khác nhau để nhận thức rõ về các vấn đề như: Thứ nhất, thấy rõ sự khác biệt giữa khoa học luật hình sự và tội phạm học trong nhận thức về cùng khái niệm nhân thân người phạm tội; 3