Luận văn Nhân thân người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung tài liệu: Luận văn Nhân thân người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM Đ Ặ HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NG THANH VŨ NG ĐẶNG THANH VŨ NGÀNH NGÀNH NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI TRÊN ĐỊA BÀN T Ộ HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH I PH Ạ M H Ọ C VÀ NG PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ TỘI PHẠM HỌC VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM Ừ A T Ộ I PH Ạ M KHÓA II/2017 KHÓA HÀ NỘI, năm 2019
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐẶNG THANH VŨ NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số: 8.38.01.05 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Nguyễn Thanh Dương HÀ NỘI, năm 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu thống kê, kết quả đề cập trong Luận văn này là trung thực, chính xác và có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN VĂN ĐẶNG THANH VŨ
4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1. LÝ LUẬN VỀ NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI ........................... 6 1.1. Khái niệm nhân thân người phạm tội và ý nghĩa của việc nghiên cứu nhân thân người phạm tội ...................................................................................................... 6 1.2. Các đặc điểm nhân thân của người phạm tội ..................................................... 11 1.3. Các yếu tố tác động đến việc hình thành các đặc điểm nhân thân tiêu cực ở người phạm tội .............................................................................................................. 19 Chương 2. THỰC TRẠNG NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .............................................. 27 2.1. Khái quát đặc điểm kinh tế, xã hội và tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn năm 2014 - năm 2018 ........................ 27 2.2. Đặc điểm nhân thân người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn năm 2014-2018 .................................................................. 32 2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc hình thành các đặc điểm nhân thân tiêu cực ở người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh .............. 44 Chương 3. DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TỪ GÓC ĐỘ NHÂN THÂN NGƯỜI PHẠM TỘI .................................. 63 3.1. Dự báo về tình hình tội phạm, đặc điểm nhân thân người phạm tội và một số yếu tố ảnh hưởng đến việc hình thành các đặc điểm nhân thân tiêu cực của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh ......................... 63 3.2. Các giải pháp tăng cường phòng ngừa tình hình tội phạm từ góc độ nhân thân người phạm tội ................................................................................................... 69 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 81 PHỤ LỤC
5. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 1. NPT : Người phạm tội 2. TAND : Tòa án nhân dân 3. THTP : Tình hình tội phạm 4. TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh 5. VKSND : Viện kiểm sát nhân dân
6. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Diễn biến tình hình tội phạm rõ trên địa bàn huyện Củ Chi, TP.HCM (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.2 Cơ số tội phạm rõ trên địa bàn huyện Củ Chi (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.3. Thống kê tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi đã bị xét xử (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.4. Cơ cấu tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi xét theo tiêu chí loại tội phạm (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.5. Cơ cấu tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi xét theo tiêu chí địa bàn nơi xảy ra tội phạm (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Biểu 2.1. Cơ cấu tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi xét theo tiêu chí giới tính của người phạm tội (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Biểu 2.2. Cơ cấu tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi xét theo tiêu chí độ tuổi của người phạm tội (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Biểu 2.3. Cơ cấu tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi theo tiêu chí giới tính của người phạm tội (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Biểu 2.4. Cơ cấu tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi theo tiêu chí nghề nghiệp của người phạm tội (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018); Biểu 2.5. Cơ cấu tình hình tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi theo tiêu chí đặc điểm tiền án, tiền sự của người phạm tội (Giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018) Bảng 2.6. Thống kê về đặc điểm giới tính của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.7. Thống kê về độ tuổi của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.8. Thống kê về trình độ học vấn của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018);
7. Bảng 2.9. Thống kê về đặc điểm nghề nghiệp của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.10. Thống kê về đặc điểm hoàn cảnh gia đình của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.11. Thống kê về đặc điểm nơi cư trú của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.12. Thống kê về đặc điểm về sở thích, thói quen của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.13. Thống kê về đặc điểm động cơ của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018); Bảng 2.14. Thống kê về đặc điểm tiền án, tiền sự của người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi (Từ năm 2014 đến năm 2018).
8. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Nhân thân NPT là một nội dung nghiên cứu quan trọng của khoa học Tội phạm học. Theo đó, nhân thân NPT là yếu tố quan trọng trong cơ chế hành vi phạm tội và có liên quan trực tiếp đến nguyên nhân, điều kiện của THTP, bởi “ không thể nhận thức, hiểu biết được các nguyên nhân và điều kiện đó nếu thiếu việc cân nhắc nhân thân người phạm tội” [44, tr. 127]. Chính vì thế, trong quá trình tiến hành các hoạt động phòng ngừa THTP ở một địa bàn cụ thể thì không thể không nghiên cứu đến nhân thân NPT. Nằm ở phía Tây Bắc của Thành phố Hồ Chí Minh, Củ Chi là huyện ngoại thành có diện tích khoảng 435 km2, dân số trên 403.000 người, với 20 đơn vị hành chính cấp xã và 01 thị trấn, vị trí tiếp giáp với huyện Hóc Môn (TP.HCM) và nhiều tỉnh khác như Tây Ninh, Bình Dương, Long An. Trong những năm qua, cùng với việc đầu tư cơ sở hạ tầng và thực hiện chuyển đổi cơ cấu kinh tế với nhiều khu công nghiệp lớn đã mọc lên trên địa bàn, Củ Chi đã vươn lên từ một huyện nghèo trở thành địa phương có mức tăng trưởng kinh tế khá ấn tượng, trên 14%/năm; đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân trên địa bàn ngày càng được nâng cao [16]. Tuy nhiên, bên cạnh đó, tình hình an ninh trật tự, an toàn xã hội của địa phương cũng cho thấy những tác động tiêu cực do quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa nhanh chóng mang lại mà rõ nét nhất là diễn biến phức tạp của THTP trên địa bàn với tổng số 1095 vụ và 1682 NPT bị đưa đưa ra xét xử [Xem bảng phụ lục 2.1], nghĩa là trung bình hàng năm có hơn 336 người thực hiện tội phạm trên địa bàn huyện Củ Chi với những đặc điểm khác nhau về xã hội - nhân khẩu, đạo đức – tâm lý và pháp lý hình sự khác nhau, dẫn đến việc thực hiện hành vi phạm tội. Việc nhận thức một cách đầy đủ và đúng đắn về nhân thân của NPT trên địa bàn huyện Củ Chi là đòi hỏi tất yếu nhằm hoạch định kế hoạch và triển khai các biện pháp phòng ngừa THTP một cách hiệu quả hơn. Từ những lẽ trên, học viên cho rằng việc nghiên cứu đề tài “Nhân thân người phạm tội trên địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh” là rất cần thiết cả về 1
9. mặt lý luận và thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa THTP trên địa bàn huyện Củ Chi trong thời gian tới, đáp ứng được những đòi hỏi của cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm ở địa phương này và trên toàn quốc. 2. Tình hình nghiên cứu Nhân thân NPT là vấn đề được quan tâm nghiên cứu ở các khía cạnh, góc độ khác nhau trong nhiều công trình khoa học, điển hình như: - “Tội phạm học, Luật Hình sự, Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam” Nxb. Chính trị quốc gia, 1994; - “Tội phạm học Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của Viện Nhà nước và Pháp luật, Nxb. CAND, năm 2000; - “Một số vấn đề lý luận về tình hình tội phạm ở Việt Nam” của TS. Phạm Văn Tỉnh, Nxb.CAND, 2007; - Một số vấn đề tội phạm học Việt Nam (2013), Học viện Cảnh sát nhân dân; - “Nhân thân người phạm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác trên địa bàn Thành phố. Hồ Chí Minh”, Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Xuân Bá, Học viện khoa học xã hội (2017). - “Nhân thân người phạm các tội xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn tỉnh Đồng Nai”, Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Ngọc Thắm, Học viện khoa học xã hội (2016). Ngoài những công trình kể trên, còn có khá nhiều bài viết về nhân thân NPT được đăng tải, công bố trên các tạp chí khoa học, hội thảo khoa học về Luật học, Tội phạm học. Tuy nhiên, hiện chưa có công trình nào nghiên cứu về nhân thân NPT trên địa bàn huyện Củ Chi. Chính vì thế, việc nghiên cứu đề tài này không bị trùng lắp với bất kỳ công trình khoa học nào đã được công bố trước đây.. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về nhân thân NPT và thực trạng nhân thân NPT trên địa bàn huyện Củ Chi, TP.HCM để tìm ra được những giải pháp, kiến nghị hiệu quả góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa THTP trên địa bàn này từ góc độ nhân thân NPT. 2
10. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được các mục đích trên, Luận văn giải quyết các nhiệm vụ cụ thể sau: Một là, nhiệm vụ nghiên cứu về lý luận, bao gồm những hoạt động cụ thể như: Tìm, thu thập và nghiên cứu tài liệu về tội phạm học và những tài liệu khác liên quan đến đề tài làm để thống nhất nhận thức, làm cơ sở cho việc nghiên cứu về thực trạng. Hai là, nhiệm vụ nghiên cứu về thực tiễn, bao gồm những hoạt động cụ thể như: Tìm kiếm, thu thập, xử lý, phân tích, so sánh số liệu thống kê hình sự, các tài liệu, bản án, thông tin về các vụ án hình sự trong phạm vi nghiên cứu; Xử lý, phân tích, so sánh các số liệu, thông tin theo các tiêu thức tội phạm học để làm rõ các đặc điểm nhân thân NPT trên phạm vi không gian và thời gian nghiên cứu. Ba là, dự báo xu hướng của THTP trên địa bàn nghiên cứu, tập trung vào xu hướng của những yếu tố tác động đến sự hình thành các đặc điểm nhân thân tiêu cực của con người. Bốn là, đề xuất một số giải pháp, kiến nghị góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa THTP trên địa bàn nghiên cứu từ góc độ nhân thân NPT. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là nhân thân NPT trên địa bàn huyện Củ Chi, TP.HCM. - Phạm vi nghiên cứu: + Về mặt nội dung, đề tài nghiên cứu dưới góc độ tội phạm học, thuộc chuyên ngành Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm; + Về thời gian, đề tài sử dụng chất liệu nghiên cứu trong vòng 05 năm, từ năm 2014 đến năm 2018; + Về không gian, đề tài luận văn được thực hiện trong phạm vi huyện Củ Chi, TP. HCM. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận là quan điểm duy vật biện chứng của triết học Mác – Lê nin; quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng, chống tội phạm; các tri thức khoa học của Tội phạm 3