Luận văn Phân tích ảnh hưởng của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến vấn đề việc làm của Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Phân tích ảnh hưởng của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến vấn đề việc làm của Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------***-------- LUẬN VĂN THẠC SỸ PHÂN TÍCH ẢNH HƢỞNG CỦA ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI ĐẾN VẤN ĐỀ VIỆC LÀM CỦA VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế PHẠM LINH PHƢƠNG Hà Nội - 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------***-------- LUẬN VĂN THẠC SỸ PHÂN TÍCH ẢNH HƢỞNG CỦA ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI ĐẾN VẤN ĐỀ VIỆC LÀM CỦA VIỆT NAM Ngành: Kinh tế học Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: 8310106 Họ và tên học viên : Phạm Linh Phƣơng Ngƣời hƣớng dẫn : TS. Đinh Thị Thanh Bình Hà Nội - 2018
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Học viên Phạm Linh Phƣơng
4. ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn thạc sỹ này, em xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới người hướng dẫn khoa học, Tiến sỹ Đinh Thị Thanh Bình đã luôn tận tình giúp đỡ, góp ý, hướng dẫn em trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo trường Đại học Ngoại thương đã trang bị cho em những kiến thức bổ ích, phục vụ cho việc viết luận văn. Do khả năng của bản thân còn hạn chế cũng như thời gian nghiên cứu có hạn nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được ý kiến đóng góp của thầy cô giáo để luận văn hoàn thiện hơn. Trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 06 năm 2018 Học viên thực hiện Phạm Linh Phương
5. iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... v DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ......................................................................................... viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ........................................... ix LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài này trên thế giới và tại Việt Nam ............... 1 3. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................... 4 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu và số liệu ............................................................ 5 6. Kết cấu đề tài ................................................................................................ 6 CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TÁC ĐỘNG ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TỚI VIỆC LÀM .................................................................. 7 1.1. Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài ........................................................................ 7 1.1.1. Khái niệm về đầu tư trực tiếp nước ngoài ............................................... 7 1.1.2. Đặc điểm đầu tư trực tiếp nước ngoài ..................................................... 9 1.1.3. Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài tới nước tiếp nhận vốn ...... 10 1.2. Việc làm ....................................................................................................... 14 1.3. Tác động của đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tới vấn đề việc làm .............. 16 1.3.1. Kênh tác động của FDI tới vấn đề việc làm .......................................... 16 1.3.2. Tổng quan nghiên cứu về tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài tới việc làm ............................................................................................................. 19 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀ TÁC ĐỘNG TỚI VẤN ĐỀ VIỆC LÀM Ở VIỆT NAM ............................................... 28 2.1. Thực trạng hoạt động đầu trực tiếp nƣớc ngoài và việc làm ở Việt Nam 28 2.1.1. Tổng quan FDI và vấn đề việc làm ........................................................ 28
6. iv 2.1.2. Hình thức và lĩnh vực đầu tư của FDI vào Việt Nam .......................... 32 2.1.3. Tương tác của khu vực FDI với nền kinh tế ......................................... 37 2.2. Tác động của đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tới vấn đề việc làm ở Việt Nam ...................................................................................................................... 42 2.2.1. Biến và mô hình ...................................................................................... 42 2.2.2. Số liệu ...................................................................................................... 50 2.3.3. Phương pháp ước lượng ........................................................................ 57 2.3.4. Kết quả ước lượng .................................................................................. 58 2.3.5. Nguyên nhân dẫn đến hiệu ứng việc làm ròng tiêu cực của FDI tại Việt Nam ........................................................................................................... 65 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO TÁC ĐỘNG TÍCH CỰC CỦA ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TỚI VẤN ĐỀ VIỆC LÀM CỦA VIỆT NAM . ............................................................................................................................... 68 3.1. Bối cảnh thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại Việt Nam ........... 68 3.2. Hàm ý chính sách ....................................................................................... 69 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 77 PHỤ LỤC 1. LỰA CHỌN PHƢƠNG PHÁP ƢỚC LƢỢNG ............................. 82
7. v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ Tiếng Anh Tiếng Việt 2SLS Two-Stage Least Square Bình phương Nhỏ nhất Hai bước ARDL Autoregressive Distributed Mô hình Phân bố trễ Tự hồi quy Lag Model AUTOREG Autoregression Tự hồi quy ECM Error Correction Model Mô hình Hiệu chỉnh Sai số EU European Union Liên minh Châu Âu EVFTA Vietnam-EU Free Trade Hiệp định Thương mại Tự do Việt Agreement Nam – EU FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài FPI Foreign Portfolio Investment Đầu tư gián tiếp nước ngoài FE Fixed Effects Hiệu ứng cố định FMOLS Fully Modified Ordinary Bình phương Nhỏ nhất Hiệu chỉnh Least Square toàn phần GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội GI Greenfield Investments Đầu tư mới GlobalGAP Global Good Agricultural Thực hành nông nghiệp tốt toàn Practice cầu GMM Generalized Method of Phương pháp mô-men tổng quát Moments ibid. ibidem Trích dẫn giống như trên IMF International Monetary Fund Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IV Instrumental Variables Biến công cụ LFS Labor Force Survey Điều tra Lao động Việc làm M&A Mergers and Acquisitions Mua lại và Sáp nhập MNCs Multinational Corporations Các công ty đa quốc gia OECD Organisation for Economic Tổ chức Hợp tác và Phát triển Co-operation and Quốc tế Development OLS Ordinary Least Squares Bình phương nhỏ nhất PCI The Provincial Chỉ số Năng lực Cạnh tranh cấp Competitiveness Index tỉnh POLS Pooled Ordinary Least Hồi quy Bình phương nhỏ nhất Squares gộp R&D Research and Development Nghiên cứu và Phát triển RE Random Efffects Hiệu ứng ngẫu nhiên RGDP Regional Gross Domestich Tổng sản phẩm quốc nội vùng Product SIC Schwarz Information Tiêu chuẩn SIC Criterion SMEs Small and Medium-sized Doanh nghiệp vừa và nhỏ Enterprises
8. vi SSTD Sai số thay đổi SUR Seemingly Unrelated Phương pháp hồi quy khả bất Regression tương TVEs Township and Village Doanh nghiệp Hương thôn Enterprises UNCTAD United Nations Conference Hội nghị Liên Hiệp Quốc về on Trade and Development Thương mại và Phát triển USD US Dollar Đồng USD VEC Vietnam Enterprise Census Bộ số liệu Điều tra Doanh nghiệp VietGAP Vietnam Good Agricultural Thực hành nông nghiệp tốt của Practice Việt Nam VND Vietnam Dong Việt Nam Đồng WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại Thế giới
9. vii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Tóm tắt tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài tới số lượng, chất lượng và tính khu vực của lao động .................................................................................... 18 Bảng 1.2. Tổng quan tài liệu thực nghiệm tác động của FDI tới việc làm ............... 25 Bảng 2.1. Quy mô M&A ở Việt Nam, 2011-2016 (Triệu USD) .............................. 33 Bảng 2.2. Cơ cấu FDI theo ngành kinh tế (Triệu USD) ........................................... 34 Bảng 2.3. Tỷ lệ lao động qua đào tạo theo ngành kinh tế, 2011-2015 (%) .............. 36 Bảng 2.4. Chỉ số HHI50 trong ngành nông nghiệp năm 2015 .................................. 41 Bảng 2.5. Danh sách các tỉnh và mã tỉnh của Việt Nam ........................................... 50 Bảng 2.6. Hệ thống VSIC 2007 ................................................................................ 52 Bảng 2.7. Thống kê mô tả các biến ........................................................................... 55 Bảng 2.8. Bảng hệ số tương quan giữa các biến ...................................................... 56 Bảng 2.9. Tác động của FDI tới vấn đề việc làm tại Việt Nam ................................ 59 Bảng 2.10. Tác động của FDI vào các ngành khác nhau tới việc làm ở Việt Nam .. 61 Bảng 2.11. Hiệu ứng việc làm của FDI thông qua xuất nhập khẩu .......................... 64 Bảng 2.12. Nguyên nhân dẫn tới thực trạng hiệu ứng việc làm của FDI tại Việt Nam ........................................................................................................................... 66
10. viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Tác động ngắn hạn của FDI tới việc làm ngành sản xuất và dịch vụ tại Singapore ................................................................................................................... 22 Biểu đồ 2.1. Quy mô vốn FDI thực hiện và việc làm ở Việt Nam, 2007-2016 ........ 28 Biểu đồ 2.2. FDI vào Việt Nam, 1995-2016 (Số dự án, triệu USD) ......................... 29 Biểu đồ 2.3. Cơ cấu việc làm theo độ tuổi, 2009-2016 (%) ...................................... 30 Biểu đồ 2.4. Đóng góp của FDI tới việc làm tại Việt Nam, 2000-2016 (Nghìn người) ........................................................................................................................ 31 Biểu đồ 2.5. Số lượng lao động trên 1 tỷ VND phân theo khu vực kinh tế, 2010- 2016 (Người/tỷ VND) ............................................................................................... 32 Biểu đồ 2.6. Cơ cấu việc làm theo ngành, 2011-2015 (Nghìn người) ...................... 35 Biểu đồ 2.7. Giá trị gia tăng trên một lao động theo khu vực kinh tế, 2005-2016 (Triệu VND/lao động) ............................................................................................... 37 Biểu đồ 2.8. Tỷ trọng nhập khẩu so với giá trị gia tăng theo khu vực kinh tế, 2011- 2016 ........................................................................................................................... 38