Luận văn Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại Cổ phần Quân Đội

Nội dung tài liệu: Luận văn Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại Cổ phần Quân Đội

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---o0o--- LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TRẢ NỢ CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI Ngành: Tài chính – Ngân hàng PHAN ĐÌNH TRUNG
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TRẢ NỢ CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI Ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Phan Đình Trung Người hướng dẫn: TS. Kim Hương Trang Hà Nội - 2020
3. LỜI CAM ĐOAN DANH DỰ CỦA TÁC GIẢ VỀ TÍNH TRUNG THỰC, HỢP PHÁP CỦA NGHIÊN CỨU Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân. Nội dung luận văn có tham khảo và sử dụng các tài liệu, bài viết, thông tin đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí và trang web theo Danh mục Tài liệu tham khảo của Luận văn. Các số liệu và thông tin sử dụng trong luận văn đều có nguồn gốc, trung thực và được phép công bố. Tác giả luận văn PHAN ĐÌNH TRUNG
4. LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Kim Hương Trang, người đã tận tình chỉ bảo, định hướng, hướng dẫn tôi trong thời gian qua, nhờ vậy tôi mới có thể hoàn thành bài luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy, cô của trường Đại học Ngoại thương đã truyền đạt những kiến thức vô cùng bổ ích trong suốt hai năm học cao học tại trường để tôi hoàn thành bài luận văn của mình. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và trường Đại học Ngoại thương đã tạo điều kiện cho tôi học và hoàn thành chương trình cao học. PHAN ĐÌNH TRUNG
5. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH DỰ CỦA TÁC GIẢ VỀ TÍNH TRUNG THỰC, HỢP PHÁP CỦA NGHIÊN CỨU DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................................................................................................. 5 1.1. Tổng quan hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại ................................... 5 1.1.1.Khái niệm tín dụng khách hàng cá nhân ................................................................... 5 1.1.2. Phân loại tín dụng tại ngân hàng thương mại .......................................................... 7 1.1.3. Đặc điểm của tín dụng khách hàng cá nhân .......................................................... 11 1.1.4. Quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại ............................................... 13 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng trả nợ vay của khách hàng cá nhân ........ 16 1.2.1. Khái niệm khả năng trả nợ vay ............................................................................... 16 1.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng trả nợ vay của khách hàng cá nhân .......... 17 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................................................ 23 2.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................................. 23 2.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài ..................................................................................... 23 2.1.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam .................................................................................. 26 2.2. Xây dựng các giả thuyết nghiên cứu .......................................................................... 29 2.3. Chọn mẫu nghiên cứu.................................................................................................... 30 2.4. Mô tả biến nghiên cứu ................................................................................................... 31 2.5. Mô hình nghiên cứu ....................................................................................................... 35 CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TRẢ NỢ CỦA KHCN TẠI NGÂN HÀNG TCMP QUÂN ĐỘI. ................................................................................................................................................ 37
6. 3.1. Tổng quan về ngân hàng TMCP Quân Đội ............................................................. 37 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển .......................................................................... 37 3.1.2. Chiến lược giai đoạn 2017 - 2021.......................................................................... 40 3.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh ................................................................................ 42 3.1.4. Thực trạng hoạt động cho vay và rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Quân Đội .............................................................................................................................. 43 3.2. Phân tích kết quả nghiên cứu ....................................................................................... 47 3.2.1. Thống kê mô tả dữ liệu ............................................................................................ 47 3.2.2. Phân tích tương quan giữa các biến ........................................................................ 49 3.2.3. Kết quả hồi quy và kiểm định khuyết tật các mô hình ......................................... 53 3.3. Lựa chọn mô hình và phân tích kết quả hồi quy ..................................................... 60 CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG NHẬN DIỆN KHẢ NĂNG TRẢ NỢ CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI .............. 63 4.1. Thuận lợi và thách thức đối với hoạt động tín dụng của KHCN tại MB .......... 63 4.1.1. Thuận lợi .................................................................................................................... 63 4.1.2. Thách thức ................................................................................................................. 64 4.2. Xây dựng chiến lược quản trị rủi ro tín dụng của KHCN tại MB ...................... 65 4.2.1. Đối với thị trường mục tiêu ..................................................................................... 65 4.2.2. Đối với quản lý rủi ro sản phẩm mới, hoạt động trong thị trường mới .............. 67 4.2.3. Đối với quản trị lãi suất tín dụng ............................................................................. 68 4.2.4. Tăng cường quản lý đối với tài sản đảm bảo ........................................................ 69 4.3. Giải pháp tăng cường nhận diện khả năng trả nợ vay của KHCN tại MB ...... 70 4.3.1. Đối với các nhóm tác động cùng chiều .................................................................. 70 4.3.2. Đối với các nhóm tác động ngược chiều ............................................................... 72 4.3.3. Hoàn thiện mô hình, nâng cao khả năng dự báo ................................................... 76 4.3.4. Hoàn thiện bổ sung các chính sách tín dụng ......................................................... 77 KẾT LUẬN .................................................................................................................................. 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 83
7. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ Bảng 2.1: Các biến độc lập trong mô hình nghiên cứu ............................................. 34 Bảng 3.1: Một số chỉ tiêu kinh doanh của MB trong giai đoạn 2016 đến 2019 ....... 42 Bảng 3.2: Phân loại dư nợ theo thời gian cho vay .................................................... 43 Bảng 3.3: Cơ cấu nhóm nợ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội giai đoạn 2016 -2019 44 Bảng 3.4: Dư nợ theo đặc điểm khách hàng tại Ngân hàng TMCP Quân Đội giai đoạn 2016-2019.................................................................................................................. 46 Bảng 3.5: Thống kê mô tả biến độc lập và các biến phụ thuộc được nghiên cứu .... 48 Bảng 3.6: Ma trận tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình ........................ 51 Bảng 3.7: Kết quả hồi quy 4 mô hình ....................................................................... 53 Bảng 3.8: Kết quả kiểm định khuyết tật đa cộng tuyến 7 biến độc lập .................... 56 Biểu đồ 3.1: Tương quan các nhóm nợ tại MB giai đoạn 2016 – 2019 .................... 45 Biểu đồ 3.2: Thống kê dữ liệu theo khả năng trả nợ của khách hàng ....................... 47 Hình 3.1: MB và các công ty thành viên ................................................................... 39 Hình 3.2: Phân phối phần dư trong mô hình B ......................................................... 58 Sơ đồ 3.1: Chiến lược phát triển của MB giai đoạn 2017-2021 ............................... 41
8. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBTĐ CÁN BỘ THẨM ĐỊNH HĐKD HOẠT ĐỘNG KINH DOANH KHCN KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN KHDN KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP MB NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI NH NGÂN HÀNG NHNN NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC NHTM NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI QTRR QUẢN TRỊ RỦI RO TCKT TỔ CHỨC KINH TẾ TCTD TỔ CHỨC TÍN DỤNG TMCP THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TSĐB TÀI SẢN ĐẢM BẢO UBND ỦY BAN NHÂN DÂN
9. TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Để thực hiện đề tài:“ Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Quân Đội”, tác giả quyết định thực hiện phân tích các yếu tố có tác động trực tiếp đến khả năng trả nợ vay của khách hàng dựa trên quy trình thẩm định của ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) Quân Đội (MB). Tác giả đã sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng (Mixed Methods Approaches), trong đó phương pháp chủ đạo là định lượng. Trước hết, tác giả tổng hợp các yếu tố có thể ảnh hưởng đến khả năng trả nợ vay của khách hàng, tiếp đó là thực hiện hồi quy logit để xem xét mô hình nào có kết quả phù hợp nhất. Sau đó, tác giả khai thác sâu vào mô hình bằng cách thực hiện chẩn đoán mô hình trên. Kết quả của các kiểm định Pearson Chi2, Hosmer – Lemesshow Chi2 và khả năng dự báo đều cho thấy mô hình được lựa chọn là phù hợp với dữ liệu mẫu. Mô hình được thực hiện ban đầu là mô hình hồi quy gồm 13 biến: Giới tính, tình trạng hôn nhân, số người phụ thuộc, học vấn, số năm kinh nghiệm, thời gian vay, giá trị vay, lãi suất, lịch sử điểm xếp hạng tín dụng, tài sản tích lũy, tỷ lệ vay/tài sản đảm bảo, thu nhập thuần, mục đích vay sẽ là các biến độc lập. Sau khi tiến hành so sánh các mô hình với nhau và kết hợp các kiểm định, tác giả lựa chọn mô hình với các biến như sau: Tình trạng hôn nhân, thời gian vay, giá trị vay, lãi suất, tài sản tích lũy, tỷ lệ vay/tài sản đảm bảo, thu nhập thuần. Đây là mô hình phù hợp nhất đối với mục tiêu nghiên cứu của tác giả. Kết hợp với thực tế, mô hình hồi quy đã chứng minh được các yếu tố trên đều có tác động nhất định đến khả năng trả nợ của khách hàng cá nhân, đồng thời mô hình cũng có thể dự báo khả năng trả nợ của khách hàng cá nhân chính xác đến 93.02%. Sau khi thực hiện phân tích kết quả nghiên cứu, tác giả đã đề xuất một số giải pháp như cải thiện quy trình thẩm định khách hàng dựa trên các yếu tố tác động đến khả năng trả nợ hay hoàn thiện các chính sách tín dụng nhằm giúp ngân hàng TMCP Quân Đội tăng triển khai công tác quản trị rủi ro tín dụng hiệu quả hơn.
10. 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại là một trong những mảng kinh doanh chính đem lại lợi nhuận khủng. Trong đó, các quy định, quy trình về chính sách cho vay đều ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định cho vay đối với khách hàng của ngân hàng. Nó được sử dụng như một công cụ giúp ngân hàng thẩm định đầy đủ, ra thông báo phê duyệt khoản vay hoặc quản trị tín dụng một cách hiệu quả. Trong thời điểm hiện nay, tăng trưởng tín dụng là một trong những hình thức không chỉ giúp ngân hàng gia tăng lợi nhuận mà còn giúp ngân hàng phát triển về quy mô. Nhưng điều đó cũng đồng nghĩa với việc đo lường và nhận diện rủi ro tín dụng sẽ vô cùng quan trọng. Trong công tác quản trị rủi ro tín dụng, các ngân hàng thương mại (NHTM) có thể điều chỉnh các chính sách tín dụng phù hợp theo từng thời kỳ và cho từng đối tượng khách hàng cụ thể. Điều này sẽ giúp các NHTM hạn chế việc xảy ra các rủi ro và tối thiểu tổn thất do rủi ro tín dụng gây ra. Hiện tại, trên thế giới và Việt Nam có khá nhiều nghiên cứu liên quan đến quản trị rủi ro tín dụng hoặc các yếu tố ảnh hưởng đến tín dụng, tuy nhiên để ước đoán được rủi ro tín dụng và ứng dụng thực tiễn một cách chính xác nhất thì các NHTM vẫn còn gặp không ít khó khăn. Theo tiêu chuẩn Basel II, rủi ro tín dụng được tính toán theo 3 phương pháp là: (1) Phương pháp chuẩn hóa (SA – Standardized Approach): Sử dụng kết quả xếp hạng của các tổ chức đánh giá tín dụng độc lập bên ngoài để xác định hệ số rủi ro cho các nhóm tài sản khác nhau; (2) Phương pháp xếp hạng nội bộ – cơ bản (FIRB: Internal Rating based - Foundation): Sử dụng dữ liệu nội bộ để xây dựng mô hình xác suất vỡ nợ (PD model) và các tham số LGD (tỷ lệ tổn thất), EAD (giá trị chịu rủi ro tại thời điểm vỡ nợ) do ngân hàng Nhà nước cung cấp để tính toán vốn; (3) Phương pháp xếp hạng nội bộ – nâng cao (FIRB: Internal Rating based - Advanced): Ngân hàng tự xây dựng các mô hình PD, LGD, EAD để tính vốn cho rủi ro tín dụng. Trong đó, sử dụng dữ liệu nội bộ để xây dựng mô hình xác suất vỡ nợ (hoặc trả nợ) là yếu tố rất quan trọng để các NHTM ước lượng và tiếp cận các yếu tố khác trong mô hình quản trị rủi ro tín dụng phức tạp hơn. Thêm vào đó, đối với thị trường tài chính và