Luận văn Pháp luật Việt Nam về quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế

Nội dung tài liệu: Luận văn Pháp luật Việt Nam về quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ QUYỀN LỰA CHỌN CƠ QUAN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VÀ PHÁP LUẬT ÁP DỤNG ĐỐI VỚI HỢP ĐỒNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ Ngành: Luật kinh tế NGUYỄN CẢNH QUÝ Hà Nội, năm 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Pháp luật Việt Nam về quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế Ngành: Luật kinh tế Mã số: 8380107 Họ và tên học viên: Nguyễn Cảnh Quý Người hướng dẫn: TS Ngô Quốc Chiến Hà Nội, năm 2018
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các tài liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn dẫn rõ ràng, các kết quả nghiên cứu là quá trình lao động trung thực của tôi. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Cảnh Quý
4. ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và xin trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn, giúp đỡ hết sức nhiệt tình, trách nhiệm và hiệu quả của TS Ngô Quốc Chiến, giảng viên khoa Luật, Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội. Tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc và xin được gửi lời cảm ơn tới tập thể cán bộ, giảng viên Khoa Luật, tập thể Thầy, Cô giáo Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội đã giảng dạy, truyền thụ kiến thức và giúp đỡ tôi trong suốt khoá học và thời gian nghiên cứu luận văn. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Cảnh Quý
5. iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... vi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN ................................. vii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu ............................................................................................ 3 2.1. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam ................................................................ 3 2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ................................................................ 5 2.3. Đánh giá về tình hình nghiên cứu .................................................................. 8 3. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 9 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 10 5. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 10 6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 11 7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 12 8. Bố cục của luận văn ............................................................................................. 12 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUYỀN LỰA CHỌN CƠ QUAN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VÀ PHÁP LUẬT ÁP DỤNG ĐỐI VỚI HỢP ĐỒNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ .................................................................................... 14 1.1. Tổng quan về hợp đồng thương mại quốc tế ................................................. 14 1.1.1. Khái niệm hợp hợp đồng thương mại quốc tế ........................................... 14 1.1.1.1. Yếu tố thương mại của hợp đồng ........................................................ 15 1.1.1.2. Yếu tố quốc tế của hợp đồng ................................................................ 17 1.1.2. Đặc điểm của hợp đồng thương mại quốc tế ............................................. 21 1.2. Tổng quan về quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế ..................................................... 22 1.2.1. Khái niệm quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế .................................................... 22
6. iv 1.2.2. Đặc điểm của quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế ............................................ 25 CHƯƠNG 2: PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ QUYỀN LỰA CHỌN CƠ QUAN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VÀ PHÁP LUẬT ÁP DỤNG ĐỐI VỚI HỢP ĐỒNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ....................................................................... 32 2.1. Pháp luật Việt Nam về quyền lựa chọn pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế ........................................................................................ 32 2.1.1.2. Các giới hạn của quyền lựa chọn pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế ................................................................................... 35 2.1.2. Điều kiện có hiệu lực của điều khoản lựa chọn pháp luật áp dụng ........ 40 2.1.2.1. Điều kiện về nội dung........................................................................... 41 2.1.2.2. Điều kiện về hình thức ......................................................................... 44 2.2. Pháp luật Việt Nam về quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp đối với hợp đồng thương mại quốc tế .......................................................................... 45 2.2.1. Quyền và giới hạn của quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp .. 45 2.1.1.1. Quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp đối với hợp đồng thương mại quốc tế ............................................................................................ 46 2.1.1.2. Các giới hạn của quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp đối với hợp đồng thưng mại quốc tế ....................................................................... 52 2.2.2. Hậu quả pháp lý của điều khoản lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp ....................................................................................................................... 54 2.2.2.1. Hậu quả pháp lý của điều khoản lựa chọn tòa án.............................. 54 2.2.2.2. Hậu quả pháp lý của điều khoản lựa chọn trọng tài thương mại ..... 55 CHƯƠNG 3: KIẾN NGHỊ ÁP DỤNG VÀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN LỰA CHỌN CƠ QUAN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VÀ PHÁP LUẬT ÁP DỤNG ĐỐI VỚI HỢP ĐỒNG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ............. 56 3.1. Kiến nghị về áp dụng pháp luật ...................................................................... 56 3.1.1. Về điều kiện có hiệu lực của thỏa thuận lựa chọn pháp luật áp dụng .... 56 3.1.2. Về hình thức và thời điểm thực hiện thỏa thuận lựa chọn pháp luật và cơ quan giải quyết tranh chấp .............................................................................. 57
7. v 3.1.3. Về khả năng chọn nhiều hệ thống pháp luật áp dụng cho hợp đồng ...... 58 3.1.4. Về khả năng chọn nhiều cơ quan giải quyết tranh chấp .......................... 59 3.1.5. Về tính độc lập của thỏa thuận chọn pháp luật áp dụng và cơ quan giải quyết tranh chấp ................................................................................................... 59 4.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật ...................................................................... 62 4.2.1. Ghi nhận rõ ràng quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp đối với hợp đồng thương mại quốc tế............................................................................... 63 4.2.2. Ghi nhận sự tồn tại độc lập của điều khoản lựa chọn pháp luật áp dụng và cơ quan giải quyết tranh chấp ......................................................................... 64 4.2.3. Làm rõ khái niệm “các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam” ..... 64 4.2.4. Bổ sung quy định về áp dụng quy phạm mệnh lệnh ................................ 65 4.2.5. Về hình thức của thỏa thuận lựa chọn pháp luật áp dụng và cơ quan giải quyết tranh chấp đối với hợp đồng thương mại quốc tế .............................. 67 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 69 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
8. vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLDS Bộ luật Dân sự BLTTDS Bộ luật Tố tụng dân sự CISG Công ước Viên năm 1980 của Liên Hợp quốc về Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế (United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods) HCCH Hội nghị La Hay về Tư pháp quốc tế (Hague Conference on Private International Law) INCOTERMs Các điều khoản thương mại quốc tế (International Commercial Terms) Nghị định 15 Nghị định số 15/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 về đầu tư theo hình thức đối tác công tư Nghị định 37 Nghị định số 37/2015/NĐ-CP ngày 22/4/2015 quy định chi tiết về hợp đồng xây dựng Nghị quyết số Nghị quyết số 01/2014 ngày 20/3/2014 của Hội đồng thẩm phán 01 Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định của Luật Trọng tài thương mại Nghị định Nghị định Rome I năm 2008 của Nghị viện châu Âu và Hội Rome I đồng châu Âu về luật áp dụng đối với các nghĩa vụ hợp đồng (Regulation (EC) no 593/2008 of the European Parliament and of the Council of 17 June 2008 on the law applicable to contractual obligations) UCP Quy tắc thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ (The Uniform Custom and Practice for Documentary Credits).
9. vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN Tên luận văn: Pháp luật Việt Nam về quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế Luận văn đã đạt các kết quả chính như sau: - Đã phân tích khái niệm quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế. - Đã làm rõ các đặc điểm của quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế. - Đã làm rõ bản chất của quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế. - Đã phân tích các quy định của pháp luật Việt Nam về quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế, trong đó nhấn mạnh đến các quy định về quyền và giới hạn của quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế. - Đã phân tích hậu quả pháp lý của điều khoản lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp và pháp luật áp dụng đối với hợp đồng thương mại quốc tế. - Đã đưa ra các kiến nghị cụ thể về áp dụng pháp luật liên quan đến: Điều kiện có hiệu lực của thỏa thuận lựa chọn pháp luật áp dụng; hình thức và thời điểm thực hiện thỏa thuận lựa chọn pháp luật và cơ quan giải quyết tranh chấp; khả năng chọn nhiều cơ quan giải quyết tranh chấp; tính độc lập của thỏa thuận chọn pháp luật áp dụng và cơ quan giải quyết tranh chấp - Đã đưa ra các kiến nghị về hoàn thiện pháp luật về: Quyền lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp đối với hợp đồng thương mại quốc tế; sự tồn tại độc lập của điều khoản lựa chọn pháp luật áp dụng và cơ quan giải quyết tranh chấp; khái niệm “các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam”; áp dụng quy phạm mệnh lệnh; Về hình thức của thỏa thuận lựa chọn pháp luật áp dụng và cơ quan giải quyết tranh chấp đối với hợp đồng thương mại quốc tế.
10. 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Các hoạt động kinh doanh, thương mại phát sinh trong đời sống thương mại về cơ bản là các quan hệ giữa các chủ thể tư mà mục đích chính là nhằm sinh lợi. Do đây là một loại quan hệ tư nên pháp luật của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam, ghi nhận quyền tự do định đoạt của các chủ thể trong khuôn khổ luật định. Quyền tự do định đoạt của các chủ thể thể hiện ở quyền tự do giao kết, tự do định đoạt, tự do xác định quyền và nghĩa vụ đối với nhau Nếu như hoạt động kinh doanh thương mại chỉ diễn ra ở phạm vi một quốc gia thì việc lựa chọn pháp luật nói chung và quyền lựa chọn pháp luật nói riêng hầu như không được đặt ra vì hoạt động này chỉ chịu sự điều chỉnh của luật quốc gia và luật của các quốc gia không cho phép các chủ thể chọn luật của quốc gia khác để điều chỉnh các quan hệ này. Đối với vấn đề giải quyết tranh chấp, quyền của các bên lựa chọn cơ quan giải quyết tranh chấp (tòa án hoặc trọng tài) đã được ghi nhận đối với các tranh chấp phát sinh từ các quan hệ không có yếu tố quốc tế, tuy nhiên quyền này có rất nhiều giới hạn. Khi các hoạt động kinh doanh, thương mại có yếu tố quốc tế, tức liên quan đến hai hoặc nhiều quốc gia thì về nguyên tắc tòa án của tất cả các quốc gia liên quan đều có thể có thẩm quyền xét xử và pháp luật của tất cả các quốc gia đó đều có thể được áp dụng. Trong tư pháp quốc tế, người ta gọi đây là hiện tượng xung đột thẩm quyền xét xử và xung đột pháp luật. Để giải quyết các xung đột này, các quốc gia có thể ký kết, gia nhập các điều ước quốc tế đa phương hoặc song phương. Các nỗ lực trong khuôn khổ Hội nghị La Hay về tư pháp quốc tế là một ví dụ điển hình. Tuy nhiên, số lượng các điều ước quốc tế thống nhất luật thực chất và thống nhất luật xung đột chưa nhiều nên không giải quyết được triệt để các vấn đề về xung đột. Vì vậy, mỗi quốc gia đều tự mình giải quyết xung đột pháp