Luận văn Phát hành trái phiếu xanh: Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới và bài học cho Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Phát hành trái phiếu xanh: Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới và bài học cho Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU XANH: KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng NGÔ TRẦN SƠN Hà Nội - 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU XANH: KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM Ngành: Tài chính – Ngân hàng Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Ngô Trần Sơn Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Đỗ Quyên Hà Nội - 2020
3. i MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... iii LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................... v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .................................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ......................................... viii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TRÁI PHIẾU XANH VÀ PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU XANH ................................................................................................................................4 1.1. Tổng quan về trái phiếu xanh ........................................................................... 4 1.1.1. Định nghĩa ..................................................................................................... 4 1.1.2. Nguyên tắc trái phiếu xanh ........................................................................... 6 1.1.3. Phân loại trái phiếu xanh .............................................................................. 9 1.1.4. Vai trò của trái phiếu xanh .......................................................................... 11 1.2. Tổng quan về phát hành trái phiếu xanh ....................................................... 13 1.2.1. Định nghĩa ................................................................................................... 13 1.2.2. Quy trình phát hành trái phiếu xanh ........................................................... 14 1.2.3. Thành phần tham gia thị trường trái phiếu xanh ........................................ 16 1.2.4. Chủ thể phát hành trái phiếu xanh .............................................................. 19 1.3. Tổng quan tình hình nghiên cứu về trái phiếu xanh .................................... 24 1.3.1. Các nghiên cứu trên thế giới ....................................................................... 24 1.3.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam ...................................................................... 27 CHƯƠNG 2. KINH NGHIỆM PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU XANH CỦA MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI ................................................................................................ 29 2.1. Thực trạng phát hành trái phiếu xanh trên thế giới ..................................... 29 2.1.1. Quá trình hình thành thị trường trái phiếu xanh ......................................... 29 2.1.2. Thực trạng phát hành trái phiếu xanh trên thế giới ..................................... 31 2.2. Kinh nghiệm phát hành trái phiếu xanh của Trung Quốc ........................... 40 2.2.1. Sơ lược về quá trình phát hành trái phiếu xanh của Trung Quốc ............... 40
4. ii 2.2.2. Thực trạng phát hành trái phiếu xanh tại Trung Quốc................................ 43 2.2.3. Nhận xét về hoạt động phát hành trái phiếu xanh tại Trung Quốc ............. 47 2.3. Kinh nghiệm phát hành trái phiếu xanh của Nhật Bản ............................... 48 2.3.1. Sơ lược về quá trình phát hành trái phiếu xanh của Nhật Bản ................... 48 2.3.2. Thực trạng phát hành trái phiếu xanh tại Nhật Bản .................................... 52 2.3.3. Nhận xét về hoạt động phát hành trái phiếu xanh tại Nhật Bản ................. 57 2.4. Kinh nghiệm phát hành trái phiếu xanh của Indonesia ............................... 58 2.4.1. Sơ lược về quá trình phát hành trái phiếu xanh của Indonesia ................... 58 2.4.2. Thực trạng phát hành trái phiếu xanh tại Indonesia ................................... 62 2.4.3. Nhận xét về hoạt động phát hành trái phiếu xanh tại Indonesia ................. 65 CHƯƠNG 3. BÀI HỌC KINH NGHIỆM VỀ PHÁT HÀNH TRÁI PHIẾU XANH CHO VIỆT NAM ........................................................................................................................ 67 3.1. Định hƣớng phát triển nền kinh tế xanh tại Việt Nam ................................. 67 3.2. Thực trạng phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam .................................... 69 3.2.1. Chính sách liên quan tới phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam .............. 69 3.2.2. Thực trạng hoạt động phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam .................. 71 3.2.3. Đánh giá hoạt động phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam ..................... 72 3.3. Bài học kinh nghiệm phát hành trái phiếu xanh của một số quốc gia trên thế giới cho Việt Nam .............................................................................................. 78 3.3.1. Bài học kinh nghiệm từ Trung Quốc .......................................................... 78 3.3.2. Bài học kinh nghiệm từ Nhật Bản .............................................................. 81 3.3.3. Bài học kinh nghiệm từ Indonesia .............................................................. 86 3.4. Một số kiến nghị nhằm thúc đẩy hoạt động phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam................................................................................................................... 89 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 98
5. iii LỜI CAM ĐOAN Tôi là Ngô Trần Sơn, Học viên lớp K25B khóa 2018-2020 chuyên ngành Thạc sỹ Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội, xin cam đoan: 1. Đây là luận văn do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của cô giáo TS. Nguyễn Đỗ Quyên. 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố tại Việt Nam. 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này. Người viết cam đoan Ngô Trần Sơn
6. iv LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, em đã nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ phía Ban Giám hiệu Nhà trường và Khoa Sau Đại học của Trường Đại học Ngoại thương. Vì vậy qua đây, em xin gửi lời cảm ơn tới tất cả các thầy cô giáo và các cán bộ làm việc tại Nhà trường. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới cô giáo TS. Nguyễn Đỗ Quyên – giáo viên hướng dẫn đã nhiệt tình giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Trong quá trình hoàn thành luận văn, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng do hạn chế về kinh nghiệm, kiến thức và thời gian thực hiện, luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của Quý thầy cô để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn!
7. v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt ADB Asian Development Bank Ngân hàng Phát triển châu Á AfDB African Development Bank Ngân hàng Phát triển Châu Phi ASEAN Bộ tiêu chuẩn trái phiếu xanh ASEAN Green Bond Standards GBS ASEAN Tổ chức Climate Bond CBI Climate Bonds Initiative Initiatives Thị trường trái phiếu liên ngân CIBM China interbank bond market hàng Trung Quốc CNY Chinese Yuan Renminbi Đồng Nhân dân tệ China Securities Regulatory Uỷ ban Điều tiết Chứng khoán CSRC Commission Trung Quốc DBJ Development Bank of Japan Ngân hàng Phát triển Nhật Bản European Bank for Reconstruction Ngân hàng Tái thiết và Phát EBRD and Development triển châu Âu EIB European Investment Bank Ngân hàng Đầu tư châu Âu GBP Green Bond Principles Bộ nguyên tắc GBP Industrial and Commercial Bank of Ngân hàng Công thương Trung ICBC China Quốc The International Capital Market ICMA Hiệp hội thị trường vốn quốc tế Association IEA International Energy Agency Tổ chức năng lượng quốc tế IFC International Finance Corporation Tập đoàn Tài chính quốc tế International Monetary Fund IMF Quỹ Tiền tệ Quốc tế Home Page Ngân hàng Công nghiệp Trung Industrial Bank Co., Ltd Quốc JPY Japan Yen Đồng Yên Nhật KfW Kreditanstalt für Wiederaufbau Ngân hàng Tái thiết Đức MDBs Multilateral Development Bank Ngân hàng phát triển đa phương MoEJ Ministry of Environment Japan Bộ Môi trường Nhật Bản National Development and Reform Uỷ ban Cải cách và Phát triển NDRC Commission Quốc gia Trung Quốc Ngân hàng Trung Ương Trung PBoC People’s Bank of China Quốc Sở giao dịch chứng khoán TSE The Tokyo Stock Exchange Tokyo Trái phiếu chính quyền địa TPCQĐP phương USD United States dollar Đồng Đô la Mỹ WB World Bank Ngân hàng Thế giới ZAR Zuid-Afrikaanse rand Rand Nam Phi
8. vi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Quy trình phát hành trái phiếu xanh ..................................................... 14 Biểu đồ 2.1. Khối lượng trái phiếu xanh phát hành .................................................. 31 Biểu đồ 2.2. Giá trị phát hành trái phiếu xanh theo khu vực .................................... 32 Biểu đồ 2.3. Các quốc gia phát hành trái phiếu xanh lớn nhất năm 2019 ................ 34 Biểu đồ 2.4. Chủ thể phát hành trái phiếu xanh ........................................................ 35 Biểu đồ 2.5. Tỷ trọng các tiền tệ phát hành năm 2018 ............................................. 37 Biểu đồ 2.6. Kỳ hạn của trái phiếu xanh giai đoạn 2016-2018 ................................. 38 Biểu đồ 2.7. Thị phần các tổ chức đánh giá bên ngoài ............................................. 40 Biểu đồ 2.8. Khối lượng phát hành trái phiếu xanh tại Trung Quốc ........................ 44 Biểu đồ 2.9. Tỷ trọng trái phiếu xanh phát hành trong nước, quốc tế và Green Panda Bonds năm 2018 tại Trung Quốc .............................................................................. 44 Biểu đồ 2.10. Phát hành trái phiếu xanh theo quý tại Trung Quốc ........................... 46 Biểu đồ 2.11. Khối lượng trái phiếu xanh phát hành tại Nhật Bản ........................... 52 Biểu đồ 2.12. Các tổ chức phát hành lớn nhất tại Nhật Bản ..................................... 53 Biểu đồ 2.13. Phân bổ nguồn vốn trái phiếu xanh Nhật Bản năm 2019 ................... 54 Biểu đồ 2.14. Tỷ trọng các tiền tệ phát hành tại Nhật Bản năm 2019 ...................... 55 Biểu đồ 2.15. Các kỳ hạn trái phiếu xanh phát hành tại Nhật Bản ........................... 56
9. vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Vai trò của trái phiếu xanh đối với nhà đầu tư và tổ chức phát hành ....... 12 Bảng 2.1. Danh sách trái phiếu xanh Indonesia ........................................................ 63 Bảng 2.2. Phân chia nguồn vốn tái tài trợ cho các dự án năm 2016 ......................... 64 Bảng 2.3. Phân chia nguồn vốn tài trợ cho các dự án năm 2018 .............................. 65 Bảng 3.1. Danh sách các mô hình phát hành trái phiếu xanh tại Nhật Bản .............. 83
10. viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Luận văn đã nghiên cứu, trình bày các khái niệm cơ bản về trái phiếu và trái phiếu xanh, phân tích các nguyên tắc phát hành trái phiếu xanh theo Bộ nguyên tắc GBP (2018); phân loại trái phiếu xanh theo tính chất và phân tích vai trò của trái phiếu xanh đối với các chủ thể trong nền kinh tế. Luận văn cũng làm rõ các vấn đề liên quan tới tổng quan hoạt động phát hành trái phiếu xanh, bao gồm định nghĩa phát hành trái phiếu xanh, mô tả quy trình phát hành trái phiếu xanh, các thành phần tham gia thị trường trái phiếu xanh và chủ thể phát hành trái phiếu xanh. Ba quốc gia được lựa chọn nghiên cứu kinh nghiệm phát hành trái phiếu xanh là Trung Quốc, Nhật Bản và Indonesia. Kinh nghiệm phát hành trái phiếu xanh của các quốc gia được nghiên cứu thông qua việc xem xét tổng quan về phát hành trái phiếu xanh từ những vấn đề cấp thiết liên quan tới việc phát hành loại tài sản tài chính này ở mỗi quốc gia, quá trình hình thành thị trường, các tiến trình phát triển thị trường trái phiếu xanh ở mỗi quốc gia. Từ những nghiên cứu về kinh nghiệm phát hành trái phiếu xanh ở một số quốc gia tại chương 2, chương 3 của bài luận văn đánh giá thành quả mà các quốc gia trong nhóm nghiên cứu đạt được, đồng thời rút ra những bài học kinh nghiệm từ các quốc gia kể trên cho Việt Nam. Qua nghiên cứu thực trạng phát hành trái phiếu xanh tại Việt Nam, đánh giá những kết quả thu được từ việc thí điểm phát hành trái phiếu xanh và phân tích khó khăn khi triển khai phát hành trái phiếu xanh chính thức tại Việt Nam, luận văn đề xuất một số giải pháp với mục đích áp dụng các bài học kinh nghiệm phát hành trái phiếu xanh rút ra từ nhóm các quốc gia nghiên cứu cho Việt Nam và giải quyết khó khăn nhằm thúc đẩy hoạt động phát hành trái phiếu xanh và hơn nữa là phát triển thị trường trái phiếu xanh tại Việt Nam.