Luận văn Phát triển Công nghệ thông tin trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Phát triển Công nghệ thông tin trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam

1. Đại học Quốc gia Hà nội -------------------------------- Khoa kinh tế Đinh Thị Hồng Duyên Phát triển Công nghệ thông tin trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt nam Luận văn thạc sỹ kinh tế
2. Đại học quốc gia hà nội -------------------------------- Khoa kinh tế Luận văn thạc sỹ kinh tế Phát triển Công nghệ thông tin trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt nam Chuyên ngành: Kinh tế chớnh trị Mã số: 50201 Giỏo viờn hướng dẫn: Tiến sỹ Tạ Đức Khỏnh Học viờn thực hiện: Đinh Thị Hồng Duyờn Khóa: 9 (2000 – 2003)
3. Mục lục Trang Phần mở đầu 1 1. Tính cấp thiết của đề tài. 2 2. Tình hình nghiên cứu. 2 3. Mục đích nghiên cứu. 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 3 5. Phương pháp nghiên cứu. 3 6. Dự kiến những đóng góp mới của luận văn. 3 7. Bố cục của luận văn. 3 Chương 1. Công nghệ thông tin và vai trò của nó trong nền kinh 4 tế hiện đại 1.1. Khái luận về Công nghệ thông tin 4 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm 4 1.1.1.1 Một vài khái niệm 4 1.1.1.2. Những đặc điểm chính 9 1.1.2. Vai trò của CNTT 15 1.1.2.1. CNTT hình thành nên một nền kinh tế mới và là nền tảng của 15 một phương thức sản xuất kinh doanh mới 1.1.2.2. CNTT tạo nên một nền tảng văn hóa xã hội mới, nền văn hóa tri 18 thức với xu hướng đổi mới không ngừng 1.1.2.3. CNTT giúp nền kinh tế phát triển mạnh mẽ trong tiến trình toàn 19 cầu hóa 1.2. Đặc điểm phát triển CNTT thông qua các kinh nghiệm quốc tế: 24 1.2.1. Tình hình phát triển CNTT thế giới 24 1.2.2. Một số kinh nghiệm quốc tế về phát triển CNTT 32 1.2.2.1. Vai trò quan trọng của Chính phủ 33 1.2.2.2. Hình thành đông đảo đội ngũ cán bộ chuyên môn có chất lượng. 38 1.2.2.3. Xây dựng được một cơ sở hạ tầng thông tin quốc gia đủ mạnh 42 1.2.2.4. Tạo thị trường rộng lớn từ nước ngoài 43 1.2.2.5. Xây dựng các khu công nghiệp phần mềm tập trung với các chính 45 sách ưu đãi đặc biệt. Chương 2. Thực trạng phát triển Công nghệ thông tin ở Việt 47 nam 1
4. 2.1. Môi trường phát triển CNTT ở Việt nam 48 2.1.1. Môi trường kinh tế, chính trị, xã hội ổn định 48 2.1.2. Thị trường nội địa rộng lớn, giàu tiềm năng. 51 2.1.3. Chính sách và phương hướng đúng đắn của Đảng và nhà nước. 52 2.1.4. Cơ sở hạ tầng ban đầu trong lĩnh vực viễn thông của Việt nam tiên 57 tiến, hiện đại 2.2. Thực trạng CNTT Việt nam 64 2.2.1. Vị trí của Việt nam trên bản đồ CNTT thế giới. 64 2.2.1.1. Chỉ số xã hội thông tin 65 2.2.1.2. Chỉ số vi phạm bản quyền. 65 2.2.1.3. Chỉ số sẵn sàng kết nối. 66 2.2.1.4. Chỉ số sẵn sàng cho nền kinh tế điện tử. 66 2.2.2. Tình hình sản xuất và cung ứng 67 2.2.2.1 Tình hình xuất nhập khẩu máy tính và linh kiện máy tính 68 2.2.2.2. Tình hình sản xuất phần cứng và thiết bị 72 2.2.2.3. Tình hình sản xuất phần mềm 75 2.2.3. Tình hình ứng dụng và tiêu thụ 80 2.2.3.1. Tình hình ứng dụng và tiêu thụ máy tính 80 2.2.3.2. Tình hình ứng dụng và tiêu thụ phần mềm 81 2.2.2.3. Internet và Thương mại điện tử tại Việt nam 83 2.2.2.4. Tình hình ứng dụng tổng thể CNTT trong các ngành tại Việt nam 84 2.2.4. Tình hình nghiên cứu, triển khai và phát triển nguồn nhân lực 91 cho CNTT 2.2.4.1. Tình hình nghiên cứu, triển khai 91 2.2.4.2 Tình hình phát triển nguồn nhân lực cho CNTT 92 2.3. Những đánh giá chung về tình hình phát triển CNTT ở VN 95 2.3.1. Những thành tựu cơ bản. 95 2.3.2. Những hạn chế còn tồn tại và vấn đề đặt ra 99 Chương 3. Những quan điểm định hướng và một số giải pháp 104 chiến lược cho phát triển CNTT Việt nam 3.1. Những khó khăn, thuận lợi cho CNTT Việt nam trong thời gian 104 tới và quan điểm định hướng cho Việt Nam 3.1.1. Những thuận lợi và khó khăn cho CNTT Việt nam trong thời 104 2
5. gian tới. 3.1.1.1.Những thuận lợi 105 3.1.1.2. Những khó khăn 108 3.1.2. Những quan điểm định hướng cho Việt Nam 112 3.2. Một số giải pháp chiến lược cho phát triển CNTT Việt nam 124 3.2.1. Giải pháp phát triển sản phẩm CNTT Việt nam 124 3.2.2. Giải pháp phát triển thị trường. 126 3.2.3. Giải pháp phát triển sản xuất 128 3.2.4. Các giải pháp về đầu tư và thu hút đầu tư: 131 3.2.5. Giải pháp chuyển giao công nghệ và tri thức. 134 3.2.6. Giải pháp nhằm đẩy mạnh nghiên cứu và triển khai 135 3.2.7. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực 136 3.2.8. Giải pháp về quan hệ và phối hợp hành động 138 Kết luận 141 Từ viết tắt Tài liệu tham khảo 3
6. Phần mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài. Nền văn minh nhân loại đang bước vào một giai đoạn mới, một xã hội văn minh, hiện đại với sự phát triển khoa học kỹ thuật cao nhất, một xã hội văn minh hay mọi người vẫn gọi là nền văn minh thứ 3 hoặc nền văn minh thông tin. Trải qua hàng trăm năm phát triển từ thủ công nhỏ và đến nền đại công nghiệp, thế giới đang chứng kiến một cuộc cách mạng khoa học công nghệ mạnh mẽ, sâu sắc, làm thay đổi hình thức và nội dung mọi hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội của loài người. Việt Nam là một phần của thế giới, dân số chiếm một phần đáng kể và vẫn là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới thì việc tích cực áp dụng những tiến bộ mới của khoa học, công nghệ và đặc biệt là CNTT nhằm tạo cơ hội đi tắt, đón đầu, phát huy lợi thế cạnh tranh, đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hoá, quá trình hội nhập là một việc cần được đặc biệt coi trọng. Trong những năm vừa qua, chính phủ cũng đã thấy rõ ý nghĩa chiến lược và vai trò của CNTT đối với sự phát triển kinh tế đất nước. Từ năm 1975, ngay sau khi thống nhất đất nước, Chính phủ đã hai lần ra các nghị quyết về tăng cường ứng dụng toán học và máy tính điện tử trong quản lý Nhà nước (Nghị quyết số 173-CP/1975) và tăng cường quản lý và sử dụng máy tính điện tử trong cả nước (Nghị quyết số 245-CP/1976). Rồi Nghị quyết số 37- NQ/TW năm 1981, Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 30/3/1991 ,Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ VIII , Nghị quyết 49/CP và Kế hoạch Tổng thể về phát triển CNTT ở nước ta đến năm 2000, đều nhấn mạnh đến việc xây dựng và phát triển ngành CNTT Việt nam. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã thông qua phương hướng, nhiệm vụ, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm giai đoạn 2001 - 2005, trong đó nhấn mạnh đến ứng dụng CNTT nhằm hiện đại hoá các ngành và phát triển CNpCNTT. Bên cạnh đó Chính phủ cũng đã ra Nghị quyết số 07/2000/NQ-CP về xây dựng và phát triển CNpPM giai đoạn 2001-2005 và Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 81/2001/QĐ-TTg phê duyệt 1
7. Chương trình hành động triển khai Chỉ thị số 58-CT/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh và phát triển CNTT trong sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá giai đoạn 2001 - 2005. Có thể nói hơn 15 năm đổi mới kinh tế, CNTT Việt nam đã có những bước phát triển vượt bậc và đến nay đã phần nào thể hiện được vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, để góp phần nghiên cứu, đề xuất những chiến lược thích hợp cho sự phát triển của ngành CNTT VN phù hợp với tình hình phát triển CNTT của thế giới cũng như tình hình phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam, em đã lựa chọn đề tài: “ Phát triển Công nghệ thông tin trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt nam”. 2. Tình hình nghiên cứu. Cho đến nay, ngoài Kế hoạch Tổng thể về ứng dụng và Phát triển CNTT ở Việt Nam giai đoạn 2002-2005 của Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường có rất ít các công trình nghiên cứu một cách tổng thể về CNTT VIệT NAM. Chỉ có một số các đề án ứng dụng và phát triển CNTT trong hoạt động quản lý. Bộ Bưu chính viễn thông cũng đang có kế hoạch đưa ra dự thảo Chiến lược phát triển CNTT của Việt nam trong năm 2004. Ngoài ra, trong thời gian qua cũng có nhiều bài báo, bài viết đăng trên các tạp chí và hội thảo khoa học bàn về vấn đề này. Chính vì vậy, sau những nghiên cứu về kinh nghiệm quốc tế, những đánh giá về hiện trạng CNTT Việt nam, cũng như sau khi đã khai thác, kế thừa có chọn lọc những đóng góp của các nghiên cứu lý luận trước đó, luận văn sẽ cố gắng đưa ra một số giải pháp chiến lược nhằm phát triển CNTT Việt nam trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang phát triển không ngừng dưới sức ép của tốc độ phát triển khoa học, công nghệ và thông tin. 3. Mục đích nghiên cứu. - Xác định vai trò, vị trí của CNTT trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước 2
8. - Đánh giá thực trạng phát triển CNTT tại Việt nam, những thành công và những bất cập còn tồn tại. - Đề xuất những quan điểm định hướng và một số giải pháp lớn để phát triển CNTT Việt nam giai đoạn tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. - Đối tượng: Dưới góc độ kinh tế chính trị, luận văn nghiên cứu CNTT Việt nam như là một ngành quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội Việt nam đặc biệt từ khi nền kinh tế nước ta vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước. - Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu tiến trình phát triển CNTT trong 10 năm qua và trong mối liên hệ với CNTT thế giới để đề ra các giải pháp thích hợp nhằm thực hiện các mục tiêu phát triển của ngành nói riêng và toàn bộ nền kinh tế Việt nam. 5. Phương pháp nghiên cứu. Trong quá trình thực hiện đề tài, luận văn đã sử dụng những phương pháp chung trong nghiên cứu kinh tế chính trị: lấy phương pháp của chủ nghĩa biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử làm phương pháp luận cơ bản. Luận văn đặc biệt chú ý tới phương pháp lôgic kết hợp với lịch sử, phương pháp so sánh, phương pháp phân tích kết hợp với tổng hợp 6. Dự kiến những đóng góp mới của luận văn. - Phân tích và làm rõ một số kinh nghiệm quốc tế, khả năng ứng dụng các kinh nghiệm đó tại Việt nam. - Đánh giá thực trạng phát triển CNTT của Việt nam, chỉ ra những bất cập còn tồn tại và nguyên nhân của nó. - Đề xuất một số định hướng để phát triển CNTT của Việt Nam và các giải pháp chiến lược để thực hiện 7. Bố cục của luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm ba chương: 3
9. Chương 1. CNTT và vai trò của nó trong nền kinh tế hiện đại Chương 2. Thực trạng phát triển CNTT ở Việt Nam Chương 3. Những quan điểm định hướng và một số giải pháp chiến lược cho phát triển CNTT Việt nam 4
10. Chương 1 Công nghệ thông tin và vai trò của nó trong nền kinh tế hiện đại 1.1. Khái luận về Công nghệ thông tin 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm 1.1.1.1 Một vài khái niệm Thông tin và các quá trình thông tin Theo nghĩa thông thường, thông tin là điều hiểu biết về một sự kiện, một hiện tượng, một quan hệ nào đó, thu nhận được qua giao tiếp, khảo sát, đo lường, lý giải, nghiên cứu v.v... Trong đời sống con người nhu cầu thông tin không ngừng tăng lên theo sự phát triển của xã hội và kinh tế. Tuy khái niệm thông tin rất phổ biến trong đời sống con người nhưng những nội dung khoa học chung nhất về thông tin và các quá trình thông tin chỉ mới được bắt đầu được nghiên cứu từ giữa thế kỷ 20, khi nhu cầu truyền tin của con người tăng rất nhanh. Một trong những thành tựu đặc sắc của lý thuyết truyền tin là việc đưa ra khái niệm lượng thông tin. Theo đó lượng thông tin thu được về một sự kiện nào đó được xác định bằng độ bất định của sự kiện đó trước khi biết nó xảy ra. Lý thuyết về lượng thông tin ra đời đã tạo nền móng cho con người phát hiện ra thêm nhiều quy luật của thông tin và quá trình truyền tin; cũng như quá trình phát triển thông tin trong các hệ thống truyền tin nhân tạo và trong hệ thống phức tạp khác. Về mặt định tính, lý thuyết thông tin cũng cho ta hiểu một thuộc tính căn bản của thông tin là đối lập với bất định và ngẫu nhiên, nó phản ánh tính xác định, có trật tự trong các mối quan hệ giữa các sự vật, hiện tượng. Nội dung "phản ánh tính trật tự và tổ chức trong các hệ thống" của khái niệm thông tin ngày càng được củng cố thêm khi ngành điều khiển học khẳng định rằng vận động thông tin là nội dung cơ bản nhất, chung nhất, phổ biến nhất của mọi quá trình điều khiển, dù nó xảy ra trong kỹ thuật, trong các hệ thống sinh học, trong kinh tế hay xã hội loài người. Hoạt động chủ yếu của điều khiển (hay còn gọi cách khác là quản 5