Luận văn Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt đối với khu vực dân cư tại Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận văn Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt đối với khu vực dân cư tại Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO * 2020 TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG NAM T Ệ I VI I Ạ T DÂNC Ư LUẬN VĂN THẠC SĨ C Ự KHUV I Ớ I V I Ố Đ T Ặ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN N M N Ề KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT ĐỐI VỚI KHU VỰC DÂN CƯ TẠI VIỆT NAM Chuyên Ngành: Tài chính ngân hàng THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TI DÙNG KHÔNG TOÁN THANH Ụ CH V Ị N D Ể NGUYỄN PHƯƠNG NHUNG PHÁT TRI * N PHNGN ƯƠ NHUNG Ễ NGUY Hà Nội - 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT ĐỐI VỚI KHU VỰC DÂN CƯ TẠI VIỆT NAM Ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Nguyễn Phương Nhung Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thị Quy Hà Nội - 2020
3. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN
 .................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. iii DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ iv DANH MỤC BIỂU ĐỒ .......................................................................................... iv TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ............................................ v LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu về phát triển dịch vụ TTKDTM ................. 2 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................... 8 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 8 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 9 6. Những đóng góp mới của Luận văn ............................................................... 9 7. Kết cấu của Luận văn .................................................................................... 10 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT CHO KHU VỰC DÂN CƯ ................................. 11 1.1 Dịch vụ TTKDTM ................................................................................... 11 1.1.1 Khái niệm TTKDTM .............................................................................. 11 1.1.2 Những đặc điểm cơ bản của TTKDTM ................................................. 11 1.1.3 Các chủ thể tham gia vào quá trình phát triển dịch vụ TTKDTM ........ 12 1.1.4 Lợi ích của việc phát triển dịch vụ TTKDTM trong nền kinh tế ........... 13 1.1.5 Tác động hoạt động TTKDTM đến nền kinh tế ..................................... 14 1.2 Thanh toán không dùng tiền mặt đối với khu vực dân cư .................. 17 1.2.1 Khái niệm về khu vực dân cư ................................................................ 17 1.2.2 Thành phần trong khu vực dân cư ......................................................... 17 1.2.3 Đặc điểm của khu vực dân cư trong hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam ........................................................................................ 17 1.2.4 Một số dịch vụ TTKDTM cho khu dân cư tiêu biểu .............................. 18
4. 1.3 Phát triển dịch vụ TTKDTM đối với khu vực dân cư ......................... 21 1.3.1 Khái niệm về phát triển dịch vụ TTKDTM đối với khu vực dân cư ...... 21 1.3.2 Tiêu chí đánh giá phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu dân cư ............ 22 1.4 Nhân tố tác động đến phát triển dịch vụ TTKDTM ............................ 24 1.4.1 Môi trường xã hội .................................................................................. 24 1.4.2 Môi trường pháp lý ................................................................................ 25 1.4.3 Khoa học công nghệ và cơ sở hạ tầng đáp ứng TTKDTM .................... 25 1.4.4 Trình độ dân trí và khả năng tiếp cận với các dịch vụ thanh toán ........ 26 1.5 Kinh nghiệm quốc tế về phát triển dịch vụ TTKDTM đối với khu vực dân cư .................................................................................................................. 27 1.5.1 Kinh nghiệm của Thuỵ Điển .................................................................. 27 1.5.2 Kinh nghiệm của Trung Quốc ............................................................... 29 1.5.3 Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ....................................................... 31 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT CHO KHU VỰC DÂN CƯ Ở VIỆT NAM ........ 33 2.1 Khái quát tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam giai đoạn 2015 – 2019 33 2.1.1 Tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam ....................................................... 33 2.1.2 Thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế ............................... 34 2.2 Thực trạng phát triển dịch vụ TTKDTM đối với khu vực dân cư giai đoạn 2015 – 2019 ................................................................................................ 36 2.2.1 Các nhân tố tác động đến phát triển dịch vụ TTKDTM ........................ 36 2.2.2 Thực trạng phát triển dịch vụ TTKDTM đối với khu vực dân cư .......... 40 2.3 Đánh giá chung thực trạng phát triển TTKDTM cho khu vực dân cư tại Việt Nam ........................................................................................................ 62 2.3.1 Kết quả đạt được ................................................................................... 62 2.3.2 Những mặt hạn chế ................................................................................ 64 2.3.3 Nguyên nhân hạn chế ............................................................................ 65 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT CHO KHU VỰC DÂN CƯ Ở VIỆT NAM ........................ 67 3.1 Dự báo tình hình kinh tế xã hội Việt Nam trong thời gian tới ............ 67 3.1.1 Dự báo tình hình kinh tế xã hội ở nước ta trong thời gian tới .............. 67
5. 3.1.2 Tính tất yếu của TTKDTM với nền kinh tế .............................................. 68 3.2 Cơ hội và thách thức cho phát triển dịch vụ TTKDTM thời gian tới 69 3.2.1 Cơ hội cho phát triển dịch vụ TTKDTM những năm tới ở Việt Nam ..... 69 3.2.2 Thách thức cho sự phát triển dịch vụ TTKDTM trong những năm tới ở Việt Nam ........................................................................................................... 71 3.3 Định hướng phát triển dịch vụ TTKDTM trong thời gian tới ............ 75 3.3.1 Mục tiêu phát triển dịch vụ TTKDTM ................................................... 75 3.3.2 Định hướng phát triển dịch vụ TTKDTM đối với khu vực dân cư ........ 76 3.4 Giải pháp phát triển dịch vụ TTKDTM đối với khu vực dân cư của Việt Nam ...................................................................................................................... 77 3.4.1 Nhóm các giải pháp từ phía Chính phủ, NHNN và các Bộ ngành ...77 3.4.2 Nhóm các giải pháp từ phía các NHTM .................................................. 80 3.5 Một số kiến nghị ........................................................................................... 88 3.5.1 Kiến nghị với Nhà nước ........................................................................... 88 3.5.2 Kiến nghị với các NHTM ......................................................................... 90 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 93 PHỤ LỤC ................................................................................................................ 99
6. i LỜI CAM ĐOAN
 Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ này là công trình nghiên cứu độc lập của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, dữ liệu, thông tin trong luận văn là hoàn toàn trung thực, chính xác do tôi thu thập từ các ấn phẩm đã xuất bản hoặc từ nguồn thông tin đáng tin cậy của Hội thẻ Ngân hàng Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các NHTM và các cơ quan có liên quan khác. Các tài liệu tham khảo, đánh giá, trích dẫn được sử dụng phù hợp trong quá trình hoàn thành nội dung luận văn. Các kết quả nghiên cứu, đánh giá và những đóng góp của Luận văn là khách quan, trung thực và đảm bảo tiêu chí đạo đức của người làm nghiên cứu khoa học. Hà Nội, ngày 01 tháng 06 nam̆ 2020 Học viên Nguyễn Phương Nhung
7. ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu luận văn, em luôn nhận được sự quan tâm, hướng dẫn và giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo trong Khoa Tài chính Ngân hàng và Khoa sau đại học. Lời đầu tiên, em xin được bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu trường Đại học Ngoại Thương, Ban chủ nhiệm khóa 25 Tài chính Ngân hàng đã tận tình giúp đỡ em trong suốt thời gian học tại trường. Em xin được cảm ơn các thầy cô giáo của khoa Tài chính ngân hàng đã cung cấp cho em rất nhiều những kiến thức bổ ích trong suốt hai năm học qua. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới cô giáo PGS.TS Nguyễn Thị Quy đã nhiệt tình, tận tâm giúp đỡ, hướng dẫn em hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn tới những nguời dân đã giúp em thực hiện bài khảo sát điều tra để có được tài liệu vô cùng quý giá phục vụ cho hoạt động nghiên cứu. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 01 tháng 06 nam̆ 2020 Học viên Nguyễn Phương Nhung
8. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT TÊN VIẾT TẮT TÊN ĐẦY ĐỦ 1 ATM Máy rút tiền tự động 2 ATTT An toàn thông tin 3 CMCN Cách mạng công nghiệp 4 CNTT Công nghệ thông tin 5 CSKH Chăm sóc khách hàng 6 CTCP Công ty Cổ phần 7 ĐVCNT Đơn vị chấp nhận thẻ 8 HTTT Hệ thống thanh toán Thiết bị thanh toán thẻ sử dụng công 9 MPOS nghệ Mobile 10 NAPAS CTCP Thanh toán Quốc gia Việt Nam 11 NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 12 NHTM Ngân hàng thương mại 13 NSNN Ngân sách Nhà nước 14 PBOC Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc Thiết bị chấp nhận thanh toán thẻ tại 15 POS điểm bán 16 PTTT Phương tiện thanh toán 17 TPTTT Tổng Phương tiện thanh toán 18 TTĐT Thanh toán điện tử 19 TTKDTM Thanh toán không dùng tiền mặt
9. iv DANH MỤC BẢNG STT BẢNG NỘI DUNG TRANG Tỷ trọng tiền mặt lưu thông trên tổng phương tiện 1 2.1 45 thanh toán DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT BIỂU ĐỒ NỘI DUNG TRANG Giao dịch thanh toán qua Internet và di động 1 2.1 47 (triệu lượt) Số lượng và giá trị giao dịch chuyển mạch và bù 2 2.2 48 trừ tài chính giai đoạn 2016 – quý 1/2019 Chất lượng của các dịch vụ TTKDTM đang 3 2.3 55 được cung cấp Mức độ sử dụng các công cụ TTKDTM của 4 2.4 56 người dân 5 2.5 Mức độ hài lòng đối với các dịch vụ TTKDTM 56 6 2.6 Cảm nhận của khách hàng về chi phí giao dịch 57
10. v TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Thông qua quá trình nghiên cứu, luận văn đã đạt được những kết quả như sau: Thứ nhất, đã nghiên cứu các khái niệm về dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt đối với khu vực dân cư tại Việt Nam. Xác định những nội dung phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt thông qua những phương tiện thanh toán tiên tiến, hiện đại có hàm lượng ứng dụng công nghệ cao. Thứ hai, đã làm rõ được bộ tiêu chí mang tính định lượng và định tính để đánh giá thực trạng phát triển các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt cho khu vực dân cư. Đồng thời, dựa trên mẫu câu hỏi khảo sát, tiến hành nghiên cứu với đối tượng là 300 khách hàng để tổng hợp lại mức độ cảm nhận của họ khi sử dụng các dịch vụ này. Thứ ba, luận văn cũng đề xuất được các giải pháp từ phía Chính phủ, NHNN, các bộ ban ngành có liên quan; từ phía các NHTM và với cả người dân nhằm mục đích thúc đẩy sự phát triển của các dịch vụ TTKDTM cho tầng lớp dân cư trong thời gian tới.