Luận văn Rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam – thực trạng và giải pháp

Nội dung tài liệu: Luận văn Rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam – thực trạng và giải pháp

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Ngành: Tài chính Ngân hàng NGUYỄN THỊ PHƯƠNG NGA Hà Nội – 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Ngành: Tài chính Ngân hàng Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên: Nguyễn Thị Phương Nga Người hướng dẫn: PGS. TS Đặng Thị Nhàn Hà Nội – 2020
3. i LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng em. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Em xin chân thành cảm ơn. Hà Nội, ngày 20 tháng 05 năm 2020 Tác giả Nguyễn Thị Phương Nga
4. ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, xây dựng đề cương, nghiên cứu đề tài: “Rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam- Thực trạng và giải pháp”, em đã nhận được sự giúp đỡ từ các thầy, cô giáo trường Đại học Ngoại thương Hà Nội để hoàn thành luận văn này. Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn đối với Ban Giám hiệu, Khoa Sau Đại học, Khoa Tài chính Ngân hàng, các thầy, cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy em trong suốt quá trình học tập nghiên cứu. Đặc biệt, cho phép em được bày tỏ sự trân quý và biết ơn tới PGS. TS Đặng Thị Nhàn – người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ về kiến thức, tài liệu và phương pháp để em hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Em đã nhận được sự hướng dẫn tận tình, tâm huyết đến từ cô. Mặc dù đã có nhiều sự cố gắng trong suốt quá trình thực hiện đề tài, nhưng do về mặt kiến thức và thời gian còn hạn chế nên luận văn vẫn còn nhiều thiếu sót. Em mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo và mọi người để luận văn được hoàn thiện hơn.
5. iii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN II DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................. V DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ....................................................................... VII TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................................. X CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ RỬA TIỀN QUA HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ ................................................................................................. 8 1.1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG RỬA TIỀN ....................................................... 8 1.1.1 Khái niệm rửa tiền ............................................................................................... 8 1.1.2 Hình thức và thủ đoạn rửa tiền .......................................................................... 11 1.1.3 Hậu quả kinh tế xã hội của hoạt động rửa tiền .................................................. 15 1.1.4 Cơ sở pháp lý về hoạt động phòng chống rửa tiền ............................................ 18 1.1.5 Thực trạng rửa tiền trên thế giới ........................................................................ 24 1.1.6 Kinh nghiệm phòng chống rửa tiền thông qua hoạt động thanh toán quốc tế trên thế giới ......................................................................................................................... 29 1.2 TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ .................................................... 33 1.2.1 Thanh toán quốc tế ............................................................................................. 33 1.2.2 Đặc điểm của hoạt động thanh toán quốc tế ...................................................... 33 1.2.3 Vai trò của thanh toán quốc tế ........................................................................... 36 1.2.4 Các phương thức thanh toán quốc tế ................................................................. 37 1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động rửa tiền trong thanh toán quốc tế ........ 39 1.2.6 Các phương thức rửa tiền qua hoạt động thanh toán quốc tế tại các Ngân hàng Thương mại Việt Nam ................................................................................................. 40 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG RỬA TIỀN QUA HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM .............................. 45 2.1 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ QUA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM ......................................................................................................................... 45 2.2 THỰC TRẠNG RỬA TIỀN TẠI VIỆT NAM ....................................................................... 47 2.2.1 Tình hình hoạt động rửa tiền tại Việt Nam ........................................................ 47 2.2.2 Các phương thức rửa tiền tại Việt Nam ............................................................. 49
6. iv 2.3 THỰC TRẠNG RỬA TIỀN QUA HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM ................................................................................................... 52 2.3.1 Các phương thức rửa tiền qua các Ngân hàng Thương mại Việt Nam .............. 52 2.3.2 Thực trạng rửa tiền qua hoạt động thanh toán quốc tế tại các Ngân hàng Thương mại Việt Nam ................................................................................................. 53 2.3.3 Các nguyên nhân của hoạt động rửa tiền qua các Ngân hàng Thương mại Việt Nam ............................................................................................................................. 60 2.4 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN QUA HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM ........................................................................ 62 2.4.1 Thực trạng công tác phòng chống rửa tiền tại Ngân hàng Nhà nước ............... 62 2.4.2 Thực trạng công tác phòng chống rửa tiền tại các Ngân hàng Thương mại ..... 71 2.4.3 Đánh giá chung về hoạt động phòng chống rửa tiền qua hoạt động thanh toán quốc tế tại hệ thống Ngân hàng Việt Nam .................................................................. 84 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN QUA HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM 89 3.1 ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN TẠI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM ................................................................................................................................. 89 3.2 GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÒNG CHỐNG RỬA TIỀN QUA HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM .......................................................................................... 94 3.2.1 Nhóm giải pháp thuộc về Nhà nước ................................................................... 94 3.2.2 Nhóm giải pháp thuộc về Ngân hàng Nhà nước ................................................ 97 3.2.3 Nhóm giải pháp thuộc về các Ngân hàng Thương mại ...................................... 99 KẾT LUẬN 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 103
7. v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa tiếng Anh Nguyên nghĩa tiếng Việt Affinbank Affin Banking Berhad Ngân hàng Affin Malaysia Agribank Vietnam Bank for Ngân hàng Nông nghiệp và Phát Agriculture and Rural triển Nông thôn Việt Nam Development AMLock Anti-money laundering Hệ thống phòng chống rửa tiền lock APG Asia/Pacific Group on Nhóm Châu Á – Thái Bình money laundering Dương về chống rửa tiền BIDV Joint Stock Commerial Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát Bank for Investment and triển Việt Nam Development of Vietnam CBBank Construction Bank Ngân hàng Thương mại TNHH MTV Xây dựng Việt Nam EURO European monetary unit Đồng tiền chung Châu Âu Eximbank Vietnam Export Import Ngân hàng Thương mại Cổ phần Commercial Joint-Stock Xuất nhập khẩu Việt Nam Bank FATF Financial Action Task Lực lượng đặc nhiệm tài chính Force IMF International Monetary Quỹ tiền tệ quốc tế Fund KYC Know your customer Nhận biết thông tin khách hàng L/C Letter of credit Tín dụng chứng từ Maybank Maybank Malayan Ngân hàng Malaysia Banking Berhad NHNN Ngân hàng Nhà nước
8. vi NHTM Ngân hàng Thương mại PCRT Phòng chống rửa tiền Sacombank Sai Gon Thuong Tin Ngân hàng Thương mại Cổ phần Commercial Joint Stock Sài Gòn Thương Tín Bank TCTD Tổ chức tín dụng TT&TTTM Thanh toán và tài trợ thương mại TTKB Tài trợ khủng bố Techcombank Vietnam Technical Ngân hàng Thương mại Cổ phần Commercial Bank Kỹ Thương Việt Nam USD United States dollar Đồng đô la Mỹ VIB Vietnam International Ngân hàng Thương mại Cổ phần Comercial Joint Stock Quốc tế Việt Nam Bank Vietcombank Joint Stock Commercial Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bank for Foreign Trade of Ngoại thương Việt Nam Vietnam Vietin Bank Vietnam Joint Stock Ngân hàng Thương mại Cổ phần Commercial Bank for Công thương Việt Nam Industry and Trade VPbank Vietnam Prosperity Joint Ngân hàng Thương mại Cổ phần Stock Commercial Bank Việt Nam Thịnh Vượng WB Worldbank Ngân hàng Thế giới
9. vii DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Số lượng các vụ án được đem ra truy tố, xét xử theo Bộ Luật Hình sự trong giai đoạn 2014 - 2017 ...................................... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.2: Xếp hạng rủi ro về rửa tiền đối với các lĩnh vực trong nền kinh tế ..........48 Bảng 2.3: Nhận biết thư tín dụng thương mại giả mạoError! Bookmark not defined. Bảng 2.4: Nhận biết thư tín dụng dự phòng giả mạo Error! Bookmark not defined. Bảng 2.5: Nhận biết thư bảo lãnh ngân hàng giả mạoError! Bookmark not defined. Bảng 2.6: Số lượng báo cáo giao dịch đáng ngờ gửi tới NHNN từ tất cả các tổ chức kinh tế giai đoạn 2014 – 2018 ................................... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.7: Số lượng báo cáo giao dịch đáng ngờ thống kê theo các biểu hiện được gửi từ các NHTM tới NHNN trong giai đoạn 2014 – 2018Error! Bookmark not defined. Bảng 2.8: Số lượng báo cáo giao dịch đáng ngờ phân loại theo các phương thức rửa tiền qua hệ thống ngân hàng giai đoạn 2014 – 2018 .................................................67 Bảng 2.9: Đánh giá rủi ro về hoạt động rửa tiền qua các lĩnh vựcError! Bookmark not defined. Bảng 2.10: Thống kê các phần mềm phòng chống rửa tiền tại các NHTM ..... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.11: Mức độ giám sát khách hàng theo phân loại rủi roError! Bookmark not defined. Bảng 3.1: Các chỉ tiêu đánh giá tính hiệu quả công tác phòng chống rửa tiền của FATF .........................................................................................................................91
10. viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1: So sánh 20 quốc gia có lượng giao dịch thanh toán quốc tế lớn nhất thế giới năm 2019 ...........................................................................................................25 Biểu đồ 2.1: Doanh số thanh toán quốc tế của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2014 - 2019 ........................................................................................................................46 Biểu đồ 2.2: Kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam giai đoạn 2014 – 2019 .......46 Biểu đồ 2.3: Tăng trưởng số lượng các báo cáo giao dịch đáng ngờ gửi tới NHNN từ tất cả các tổ chức kinh tế giai đoạn 2014 – 2018 ..................................................64 Biểu đồ 2.4: Số lượng báo cáo giao dịch đáng ngờ thống kê theo các biểu hiện được gửi từ các NHTM tới NHNN trong giai đoạn 2014 – 2018 ......................................66 Biểu đồ 2.5: Số lượng báo cáo giao dịch đáng ngờ phân loại theo các phương thức rửa tiền qua hệ thống ngân hàng giai đoạn 2014 – 2018 ..........................................68 Biểu đồ 2.6: Khảo sát mức độ thực hiện hiệu quả công tác phòng chống rửa tiền ...75 Biểu đồ 2.7: Khảo sát mức độ xuất hiện các giao dịch đáng ngờ tại các NHTM Việt Nam ...........................................................................................................................83