Luận văn Sáp nhập và mua lại ngân hàng thương mại tại Việt Nam và bài học kinh nghiệm

Nội dung tài liệu: Luận văn Sáp nhập và mua lại ngân hàng thương mại tại Việt Nam và bài học kinh nghiệm

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ SÁP NHẬP VÀ MUA LẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh NGUYỄN THỊ THÙY ANH Hà Nội – 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ SÁP NHẬP VÀ MUA LẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM Ngành: Kinh doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 8340101 Ngƣời thực hiện: NGUYỄN THỊ THÙY ANH Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS VŨ CHÍ LỘC Hà Nội - 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Thùy Anh
4. MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VÀ THỰC TIỄN VỀ MUA LẠI VÀ SÁP NHẬP TRONG LĨNH VỰC NGÂN HÀNG .................................. 5 1.1 Khái niệm mua lại và sáp nhập ..................................................................... 5 1.1.1 Khái niệm quốc tế về M&A ....................................................................... 5 1.1.2 Khái niệm về M&A tại Việt Nam .............................................................. 5 1.2 Động cơ tiến hành M&A ................................................................................ 9 1.2.1 Thâm nhập vào thị trường mới ............................................................... 10 1.2.2 Giảm chi phí gia nhập thị trường ........................................................... 11 1.2.3 Chiếm hữu tri thức và tài sản con người ............................................... 11 1.2.4 Giảm bớt đối thủ cạnh tranh trên thị trường ......................................... 11 1.2.5 Giảm thiểu chi phí và nâng cao hiệu quả............................................... 12 1.2.6 Đa dạng hóa và bành trướng thị trường ................................................ 12 1.2.7 Đa dạng hóa sản phẩm và chiến lược thương hiệu ............................... 12 1.3 Phân loại M&A ............................................................................................. 13 1.3.1 Phân loại theo tiêu chí địa lý ................................................................... 13 1.3.2 Phân loại theo tiêu chí ngành ................................................................. 14 1.4 Đặc thù của mua lại và sáp nhập trong lĩnh vực ngân hàng .................... 14 1.4.1 Tính đặc thù của hoạt động ngân hàng ................................................. 14 1.4.2 Một số đặc thù trong M&A Ngân hàng .................................................. 15 1.5 Xu hƣớng mua lại và sáp nhập trong lĩnh vực ngân hàng ở trên thế giới. .............................................................................................................................. 17 1.5.1 Lịch sử hình thành hoạt động mua lại và sáp nhập trên thế giới. ........ 17 1.5.2 Đặc điểm của hoạt động mua lại và sáp nhập trên thế giới ................. 18 1.5.3 Xu hướng của hoạt động mua lại và sáp nhập trên thế giới ................. 19 1.5.3.1 Xu hướng sáp nhập ngân hàng tại Mỹ ................................................ 19 1.5.3.2 Xu hướng sáp nhập ngân hàng tại Nhật Bản ...................................... 21 1.5.3.3 Xu hướng sáp nhập ngân hàng tại Châu Âu ....................................... 21
5. KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................................................................... 24 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP VÀ MUA LẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM .................................................... 25 2.1. Thực trạng hoạt động của các NHTM Việt Nam ..................................... 25 2.1.1 Phân tích thực trạng ................................................................................ 25 2.1.2 Đánh giá kết quả đạt được và những hạn chế trong hoạt động của các NHTM Việt Nam ............................................................................................... 27 2.1.2.1 Những kết quả đạt được và những hạn chế ........................................ 27 2.1.2.2 Nguyên nhân của những kết quả đạt được và những hạn chế, khó khăn ......................................................................................................................... 30 2.2 Thực trạng sáp nhập và mua lại các NHTM tại Việt Nam ....................... 34 2.2.1 Cơ sở pháp lý cho hoạt động sáp nhập và mua lại ngân hàng tại Việt Nam ................................................................................................................... 34 2.2.2 Tình hình hoạt động sáp nhập và mua lại các NHTM tại Việt Nam trong thời gian qua ........................................................................................... 36 2.2.2.1 Giai đoạn trước 2004 .......................................................................... 36 2.2.2.2 Giai đoạn từ 2004 đến nay .................................................................. 39 2.3 Đánh giá tình hình hoạt động sáp nhập và mua lại trong ngành ngân hàng tại Việt Nam ............................................................................................... 46 2.3.1 Những kết quả đạt được .......................................................................... 46 2.3.1.1 Hoạt dộng mua bán sáp nhập ngân hàng thương mại đóng vai trò quan trọng trong quá trình tái cơ cấu ngân hàng .......................................... 46 2.3.1.2 Tác động tích cực đối với nền kinh tế ................................................. 47 2.3.1.3 Hoạt động mua bán và sáp nhập các NHTM tại Việt Nam gia tăng về số lượng và giá trị giao dịch ........................................................................... 48 2.3.2 Những vấn đề tồn tại ............................................................................... 48 2.3.2.1 Những vấn đề còn tồn tại hiện nay ..................................................... 48 2.3.2.2 Nguyên nhân của những tồn tại, khó khăn ......................................... 51 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................................................................... 55
6. CHƢƠNG 3: BÀI HỌC KINH NGHIỆM RÚT RA TỪ HOẠT ĐỘNG M&A NGÂN HÀNG VÀ GIẢI PHÁP ............................................................................ 56 3.1 Dự báo sự phát triển của M&A ngân hàng tại Việt Nam ......................... 56 3.2 Bài học kinh nghiệm từ M&A ngân hàng .................................................. 57 3.2.1 Xác định rõ mục tiêu M&A ..................................................................... 57 3.2.2 Lường trước những rủi ro khi thực hiện các thương vụ M&A ............ 57 3.2.3 Chính sách quản trị con người ảnh hưởng đến sự thành bại của thương vụ M&A ................................................................................................ 58 3.3 Giải pháp ....................................................................................................... 61 3.3.1 Giải pháp đối với các cơ quan Nhà nước ............................................... 61 3.3.2 Giải pháp đối với Ngân hàng Nhà nước ................................................ 63 3.3.3 Giải pháp đối với các NHTM .................................................................. 67 3.3.3.1 Lựa chọn đối tác, xác định loại sáp nhập và mua lại dự định tiến hành ......................................................................................................................... 67 3.3.3.2 Xác định thương hiệu .......................................................................... 68 3.3.3.3 Các vấn đề khác để sáp nhập và mua lại ngân hàng hiệu quả ........... 70 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................................................................... 76 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 79
7. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT   Từ viết tắt Tên đầy đủ bằng Tiếng Việt Tên đầy đủ bằng Tiếng Anh M&A Sáp nhập và Mua lại Mergers and Acqquisitions NH Ngân hàng Banks NHNN Ngân hàng Nhà nước The State bank of Vietnam NHNNg Ngân hàng nước ngoài Foreign Banks NHTM Ngân hàng thương mại Commercial banks NH TMCP Ngân hàng thương mại cổ phần Joint Stock commercial banks TCTD Tổ chức Tín dụng Credit institutions WTO Tổ chức thương mại thế giới World Trade Bank
8. DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Bảng 1.1: Một số động cơ của bên mua và bên bán ................................................. 10 Bảng 2.1 Các giao dịch sáp nhập và mua lại ngân hàng giai đoạn trước 2004 ....... 37 Bảng 2.2: Đầu tư của ngân hàng nước ngoài tại các NH TMCP Việt Nam ............. 40 Sơ đồ 2.1: Hệ thống ngân hàng Việt Nam ................................................................ 25
9. TÓM TẮT NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Đề tài luận văn : " Sáp nhập và mua lại ngân hàng thương mại tại Việt Nam và bài học kinh nghiệm" được trình bày theo 3 chương. Phần mở đầu, tác giả đã đề cập đến tính cấp thiết của đề tài, tổng quan nghiên cứu liên quan, mục đích nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, và cuối cùng là bố cục của luận văn. Trong chương 1, tác giả đã nêu các vấn đề về lý luận sáp nhập và mua lại, luận văn giới thiệu về các khái niệm, phương thức thực hiện, những lợi ích hạn chế khi tiến hành một thương vụ sáp nhập và mua lại, làm cơ sở cho các chương sau của đề tài. Phần này cũng nêu xu hướng M&A trên thế giới và những thương vụ M&A điển hình trong nền tài chính thế giới những năm qua. Trong chương 2, tác giả đã phân tích tình hình hoạt động của các NHTM Việt Nam trong thời gian vừa qua từ đó thấy được khả năng cạnh tranh của ngành ngân hàng. Mặc dù các NHTM Việt Nam đã có nhiều nỗ lực và đạt được những thành tựu đáng kể nhưng các ngân hàng cần phải nâng cao hơn nữa năng lực hoạt động của mình trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt nếu muốn tồn tại. Bên cạnh đó cũng cần nhìn nhận động cơ sáp nhập và mua lại ngân hàng để có những bước chuẩn bị vì đây là xu thế tất yếu và cần thiết trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Từ cơ sở lý luận chương 1 và phân tích thực trạng chương 2, chương 3 tác giả đã đưa ra các giải pháp để nâng cao năng lực hoạt động của các ngân hàng nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh cũng như tạo lợi thế cho các ngân hàng trong hoạt động sáp nhập và mua lại. Luận văn cũng nhận định xu thế sáp nhập và mua lại ngân hàng là tất yếu trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế do đó luận văn đã đưa ra các đề xuất từ phía Nhà nước và từ các ngân hàng thương mại những sự chuẩn bị cần thiết để hoạt động sáp nhập và mua lại ngân hàng Việt Nam đạt hiệu quả cao nhất.
10. 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trên thế giới, các hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A) được hình thành từ rất sớm và phổ biến ở các quốc gia có nền kinh tế thị trường phát triển. Đi đầu là lĩnh vực tài chính ngân hàng của Mỹ, sau đó là Châu Âu, Châu Mỹ La Tinh và cuối cùng là các quốc gia tại khu vực Châu Á. Hoạt động của hệ thống ngân hàng có vai trò quan trọng đối với sự ổn định và phát triển kinh tế xã hội của một quốc gia, có những lý do và động cơ khác nhau dẫn tới sự sáp nhập hay mua lại ngân hàng thương mại. Mặc dù việc sáp nhập và mua lại ngân hàng thương mại đều hướng tới việc thực hiện các động cơ tích cực nhằm đem lại lợi ích cho các ngân hàng và kinh tế xã hội, song không phải bất kỳ việc sáp nhập hay mua lại ngân hàng thương mại nào cũng đem lại kết quả tích cực như mong muốn. Sau hơn 30 năm cải cách kinh tế, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã có những thay đổi tích cực, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế, xã hội song bên cạnh đó cũng còn có những ngân hàng thương mại yếu kém. Hoạt động của hệ thống ngân hàng có những bất cập cần phải tái cơ cấu, xuất hiện những yêu cầu đòi hỏi phải sáp nhập và mua lại ở một số ngân hàng thương mại. Thực tiễn cho thấy không phải tất cả việc sáp nhập hay mua lại ở các ngân hàng thương mại đều đã đạt được mục tiêu mong muốn, do đó việc tổng kết kinh nghiệm từ thực tiễn trong nước và thế giới để rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, đảm bảo sự thành công trong sáp nhập và mua lại ở các ngân hàng thương mại là cần thiết. Vì vậy, tôi đã lựa chọn đề tài “Sáp nhập và mua lại Ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam và bài học kinh nghiệm” để làm đề tài cho luận văn thạc sĩ của mình. 2. Mục đích nghiên cứu đề tài Luận văn nêu những lý luận về sáp nhập và mua lại ngân hàng làm cơ sở cho việc nghiên cứu. Trên cơ sở đó, luận văn phân tích thực trạng mua lại và sáp nhập ngân hàng thương mại ở Việt Nam trong thời gian qua, nêu ra được động cơ sáp